Είκοσι χρόνια και τέσσερις προέδρους μετά, ο πόλεμος των ΗΠΑ κατά της τρομοκρατίας δεν έχει τελειώσει ακόμη

Στις 11 Σεπτεμβρίου 2001 ο πρόεδρος των ΗΠΑ Τζορτζ Μπους πραγματοποιούσε επίσκεψη σε δημοτικό σχολείο της Φλόριντα. Ενώπιον φωτογράφων, συμμετείχε μαζί με τα πρωτάκια της τάξης σε ασκήσεις ανάγνωσης. Προτού μπει στην τάξη, είχε ενημερωθεί ότι ένα αεροπλάνο συνετρίβη στους Δίδυμους Πύργους, αλλά μέχρι εκείνη τη στιγμή πίστευε ότι επρόκειτο για ατύχημα. Κι ενώ άκουγε τα παιδιά να διαβάζουν φωναχτά από το βιβλίο τους, ένας σύμβουλός του τού ψιθύρισε στο αυτί ότι δέχθηκε επίθεση και ο δεύτερος πύργος. Ο Μπους παρέμεινε αποσβολωμένος στη θέση του και συνέχισε το μάθημα για επτά ολόκληρα λεπτά, απόφαση που εκ των υστέρων προκάλεσε αλγεινή εντύπωση στη διεθνή και στην αμερικανική κοινή γνώμη. Ο ίδιος ισχυρίστηκε ότι το έκανε για να μην ταράξει τα μικρά παιδιά και να δώσει μια αίσθηση ψυχραιμίας από τον ηγέτη της υπερδύναμης που δέχεται κατά μέτωπον επίθεση.

Οι Δίδυμοι Πύργοι κατέρρευσαν έπειτα από μία ώρα και σαράντα λεπτά, ενώ ένα τρίτο αεροσκάφος συνετρίβη στο Πεντάγωνο και ένα τέταρτο, το μοναδικό που δεν βρήκε τον στόχο του, κατέπεσε στην Πενσιλβάνια. Συνολικά σχεδόν 3.000 άνθρωποι, συμπεριλαμβανομένων των 19 τρομοκρατών, σκοτώθηκαν στις συντονισμένες επιθέσεις που σχεδιάστηκαν και πραγματοποιήθηκαν από την Aλ Κάιντα, εξωθώντας τις ΗΠΑ να εγκαινιάσουν τον πόλεμο κατά της τρομοκρατίας και να εισβάλουν στο Αφγανιστάν για να εκδιώξουν τους Ταλιμπάν, που δεν συμμορφώθηκαν με το αίτημα των ΗΠΑ για αποπομπή της οργάνωσης από τη χώρα και έκδοση του Οσάμα μπιν Λάντεν στις ΗΠΑ.

Δύο δεκαετίες αργότερα, στην έναρξη της θητείας του τέταρτου κατά σειρά προέδρου, του Τζο Μπάιντεν, ο οποίος είχε διαμηνύσει ότι δεν έχει καμία πρόθεση να παραδώσει στον διάδοχό του έναν πόλεμο σε διαρκή εκκρεμότητα, οι αμερικανικές δυνάμεις αποφάσισαν τελικά να αποσυρθούν με έναν ταπεινωτικό τρόπο και στιγμιότυπα εξίσου εμβληματικά για το γόητρο των ΗΠΑ με αυτά της κατάρρευσης των Δίδυμων Πύργων.

Οταν ο Μπους κήρυξε την έναρξη της επιχείρησης «Διαρκής Ειρήνη» τον Οκτώβριο του 2001, κατά την πρώτη φάση οι ΗΠΑ επικεντρώθηκαν σε επιδρομές εναντίον στόχων της Αλ Κάιντα και των Ταλιμπάν. Ενα μήνα αργότερα, όμως, διέθεταν ήδη 1.300 στρατιώτες στη χώρα, ενώ όταν ολοκληρώθηκε η θητεία Μπους, το 2009, ο αριθμός είχε εκτοξευτεί στις 30.000 και οι Ταλιμπάν διενεργούσαν μια σφοδρή εξέγερση εναντίον των αμερικανικών δυνάμεων.

Ο διάδοχος του Μπους, Μπαράκ Ομπάμα, παρέλαβε την «καυτή πατάτα» του Αφγανιστάν καθώς και τη σύσταση για σημαντική αύξηση των στρατευμάτων στη χώρα, στην οποία, σημειωτέον, ο Μπάιντεν ως αντιπρόεδρος είχε αντιταχθεί. Τον Αύγουστο του 2010 τα αμερικανικά στρατεύματα είχαν αγγίξει τις 100.000, ενώ ένα χρόνο αργότερα ο Οσάμα μπιν Λάντεν εντοπίστηκε από τις μυστικές υπηρεσίες στο Πακιστάν και δολοφονήθηκε. Κατόπιν τούτου ο Ομπάμα υποσχέθηκε ότι θα αρχίσει να αποσύρει σταδιακά τις αμερικανικές δυνάμεις και θα παραδώσει στους Αφγανούς την ευθύνη για την ασφάλεια της χώρας έως το 2014. Συνειδητοποιώντας ότι ο στόχος της εγκαθίδρυσης μιας δυτικού τύπου δημοκρατίας στη χώρα είναι μάλλον αδύνατος, περιορίστηκε στην εκπαίδευση των αφγανικών δυνάμεων. Μετά το πέρας της θητείας του, όμως, και ο ίδιος με τη σειρά του κατάλαβε ότι δεν είναι εφικτή η πλήρης απόσυρση των αμερικανικών δυνάμεων και μετέθεσε στον Ντόναλντ Τραμπ την απόφαση για τους 10.000 εναπομείναντες στρατιώτες.

Ως υποψήφιος ο Ρεπουμπλικανός πρόεδρος, που είχε εξαρχής διακηρύξει ότι βάζει την Αμερική σε άμεση προτεραιότητα και όχι το διεθνές κύρος της χώρας, υποσχέθηκε ότι θα φέρει πίσω και τον τελευταίο Αμερικανό στρατιώτη. Εγκαινίασε διαπραγματεύσεις με τους Ταλιμπάν, παρά τις συνεχιζόμενες επιθέσεις και τελικά συνήψε συμφωνία τον Φεβρουάριο του 2020 για πλήρη αμερικανική απόσυρση με αντάλλαγμα εγγυήσεις εκ μέρους των Ταλιμπάν για περιορισμό της βίας και διάρρηξη των σχέσεών τους με τρομοκρατικές οργανώσεις. Η προθεσμία του Μαΐου 2021 πέρασε στα χέρια του Μπάιντεν, ο οποίος τη μετέθεσε τελικά για την 31η Αυγούστου.

Το ISIS-K

Πέρα από την αποκατάσταση των Ταλιμπάν στην εξουσία, που αποδεικνύει πόσο ατελέσφορη ήταν η εικοσαετής παρουσία των αμερικανικών δυνάμεων, έχει ενδιαφέρον να παρακολουθήσει κανείς τι συμβαίνει σε επίπεδο τρομοκρατικών ομάδων. Το ISIS-K, που ανέλαβε την ευθύνη για την πρόσφατη επίθεση στο αεροδρόμιο της Καμπούλ, συνιστά απάντηση στον… ενδοτισμό και στη μετριοπάθεια των Ταλιμπάν. Τους θεωρεί εθνικιστές με φιλοδοξίες που περιορίζονται μόνο στην αφγανική επικράτεια, ενώ το ISIS-K συμμερίζεται τον αρχικό στόχο του Ισλαμικού Κράτους για την εγκαθίδρυση παγκόσμιου χαλιφάτου. Αντίθετα, οι σχέσεις των Ταλιμπάν με την Αλ Κάιντα παραμένουν στενές, κάποιοι λένε στενότερες από τη δεκαετία του ’90, και δεν αποκλείεται το αποτυχημένο κράτος που αφήνουν πίσω τους οι Αμερικανοί να αποτελέσει έναν ασφαλή παράδεισο για τρομοκράτες. Η απειλή μιας νέας 11ης Σεπτεμβρίου δεν μοιάζει καθόλου απίθανη. Δεν είναι τυχαίο ότι η Δύση έχει αρχίσει ήδη να εξετάζει το ενδεχόμενο ενός διαλόγου –υπό προϋποθέσεις– με τους Ταλιμπάν ως τη… συγγενέστερη δύναμη αυτή τη στιγμή στο Αφγανιστάν.

Σε επιφυλακή για την επέτειο

H επικείμενη 20ή επέτειος της 11ης Σεπτεμβρίου το Σάββατο, οπότε θα διαβαστούν τα ονόματα των νεκρών και θα τηρηθεί ενός λεπτού σιγή στη μνήμη των θυμάτων, ενώ θα φωταγωγηθούν πολλά κτίρια, θα μπορούσε να εμπνεύσει επίδοξους τρομοκράτες για νέες επιθέσεις. Η σχετική προειδοποίηση προήλθε από το αμερικανικό υπουργείο Εσωτερικής Ασφαλείας, το οποίο πάντως δεν έχει επικαλεστεί συγκεκριμένες απειλές. Οι αμερικανικές αρχές βρίσκονται σε επιφυλακή επειδή φοβούνται τη δράση εξτρεμιστών που ενθαρρύνονται από τον συνδυασμό θρησκευτικών ή φυλετικών συγκρούσεων και την αγανάκτηση για τα περιοριστικά μέτρα λόγω πανδημίας. Ο Αμερικανός πρόεδρος Τζο Μπάιντεν σκοπεύει να επισκεφθεί το World Trade Center στη Νέα Υόρκη το Σάββατο, παρά τις προειδοποιήσεις 1.800 Αμερικανών, που επηρεάστηκαν άμεσα από τα γεγονότα, να μην παραστεί στις εκδηλώσεις προτού υλοποιήσει την υπόσχεσή του να παράσχει στοιχεία που δείχνουν τη σχέση μεταξύ ηγετών της Σαουδικής Αραβίας και της επίθεσης στους Δίδυμους Πύργους. «Κατανοούμε την επιθυμία του να τιμήσει την 20ή επέτειο στο Σημείο Μηδέν (Ground Zero). Ωστόσο δεν μπορούμε καλόπιστα και από σεβασμό σε όσους χάθηκαν, αρρώστησαν και τραυματίστηκαν να υποδεχθούμε τον πρόεδρό μας προτού πραγματοποιήσει τη δέσμευσή του», ανέφεραν οι 1.800 στην ανοιχτή επιστολή τους προς τον Μπάιντεν.

Ξένια Κουναλάκη – kathimerini.gr