Δεν την είχε χτυπήσει, ούτε της φώναζε και, από όσο μπορούσε να γνωρίζει, δεν την απατούσε. Ομως έπειτα από δύο χρόνια γάμου, ο σύζυγος της Ζαλίκα Αμάντου από τον Νίγηρα της Δυτικής Αφρικής είχε αλλάξει. Την παραμελούσε και ήταν πολύ αδιάφορος για μια νεαρή γυναίκα που περίμενε πολύ περισσότερα από τον γάμο της.

Η μητέρα της, που είχε παντρευτεί σε ηλικία 14 ετών έναν ξένο που είχε τα διπλά της χρόνια, δεν μπορούσε να καταλάβει την αναστάτωση της κόρης της. Ηταν κολλημένη με τον σύζυγό της για πέντε δεκαετίες μέχρι που πέθανε και το γεγονός ότι οι νέες γυναίκες δεν μπορούν να κάνουν το ίδιο τη σόκαρε.

Ομως για τη Ζαλίκα, που παντρεύτηκε στα 16 της, το να έχει απλά έναν σύζυγο δεν ήταν αρκετό και σε κάθε περίπτωση, δεν ήθελε να εξαρτάται από έναν άνδρα. Ετσι, μια μέρα ενώπιον ενός ισλαμικού δικαστηρίου ζήτησε αυτό που νεαρές γυναίκες στην περιοχή δεν είχαν ποτέ ξανά ζητήσει: διαζύγιο.

Για αιώνες οι γυναίκες ήταν υποχρεωμένες να βιώνουν κακούς γάμους σε πολλές συντηρητικές χώρες της Δυτικής Αφρικής. Διαζύγια έβγαιναν, όμως ήταν οι άνδρες εκείνοι οι οποίοι τα ζητούσαν. «Πρόκειται για τα ύστερα του κόσμου όταν το ζευγάρι χωρίζει» αναφέρει στο αφιέρωμα των «New York Times» η μητέρα τής Ζαλίκα, Χαλίμα Αμάντου.

Ηρεμη επανάσταση

Ωστόσο, σήμερα στον Νίγηρα, όπου οι γυναίκες δεν έχουν ίσες ευκαιρίες εκπαίδευσης και το βιοτικό επίπεδο είναι χαμηλότερο, ούτε θεωρούνται ίσες με τον άνδρα, συντελείται μια ήρεμη επανάσταση. Πλέον πολλές νεαρές, απογοητευμένες όχι μόνο από την ανικανότητα των συζύγων τους να κερδίσουν τα προς το ζην σε μια περίοδο οικονομικών δυσκολιών, αλλά και επειδή οι απόψεις τους για τις σχέσεις έχουν αλλάξει, ζητούν όλο και περισσότερα διαζύγια.

Οι γυναίκες θέλουν να επιλέγουν ποιον και πότε να παντρευτούν και να μην εξαναγκάζονται να κάνουν γάμους όπως οι μητέρες και οι γιαγιάδες τους. Απαιτούν σεβασμό και βέβαια αξιώνουν αγάπη, ενώ μιλούν ανοιχτά για μια υγιή σεξουαλική ζωή. «Οι νέες γυναίκες πλέον κάνουν γάμους έχοντας προσδοκίες» αναφέρει ο Αλού Χάμα Μάιγκα, γενικός γραμματέας της Ισλαμικής Ενωσης του Νίγηρα. «Εάν αυτές οι προσδοκίες δεν ικανοποιηθούν σε κάποιον βαθμό, τότε το διαζύγιο είναι αναπόφευκτο». Ο ισλαμικός δικαστής που προεδρεύει του θρησκευτικού δικαστηρίου στο Μαράντι, τρίτη μεγαλύτερη πόλη του Νίγηρα, δηλώνει ότι τα διαζύγια που ζήτησαν οι γυναίκες διπλασιάστηκαν τα τελευταία τρία χρόνια, με σχεδόν 50 γυναίκες κάθε μήνα να θέλουν να τερματίσουν τους γάμους τους. «Αυτές οι γυναίκες δεν θέλουν να υποφέρουν άλλο» αναφέρει ο δικαστής Αλκάλι Λαουάλι Ισμάλ. «Υπάρχει μια λύση στα προβλήματά τους, και ξέρουν ότι μπορούν να τη βρουν εδώ».

Αλλαγές στα πρότυπα

Δικηγόροι, ενώσεις γυναικών, τοπικοί αξιωματούχοι και ακαδημαϊκοί που μελετούν την περιοχή υποστηρίζουν ότι το φαινόμενο παρατηρείται σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική – τόσο σε αστικές και αγροτικές όσο και σε μουσουλμανικές και χριστιανικές περιοχές – καθώς οι γυναίκες θέλουν να έχουν περισσότερο έλεγχο στις σχέσεις τους.

Το συνολικό ποσοστό διαζυγίων είναι σχετικά σταθερό ή ακόμη και μειώνεται ελαφρώς σε ορισμένα μέρη της Δυτικής Αφρικής, σημειώνουν, αλλά κάτω από την επιφάνεια οι αλλαγές στα πρότυπα των διαζυγίων και την κοινωνία γενικότερα είναι τεράστιες.

Οι γυναίκες είναι πιο μορφωμένες τώρα και σε ορισμένες περιοχές παντρεύονται σε μεγαλύτερη ηλικία, γεγονός που κάνει τους γάμους τους πιο σταθερούς. Ταυτόχρονα, όλο και περισσότερες γυναίκες μετακινούνται στις πόλεις και εντάσσονται στο εργατικό δυναμικό, κάτι που τους επιτρέπει να φύγουν από έναν κακό γάμο. Στον χώρο αναμονής του κεντρικού δικαστηρίου της Ντακάρ, πρωτεύουσας της Σενεγάλης, οι πάγκοι έξω από τις δικαστικές αίθουσες είναι γεμάτες γυναίκες όπως η Ραμάτα Σαμπί, μια 27χρονη φοιτήτρια Λογιστικής.

Ο σύζυγός της, εργαζόμενος στους σιδηροδρόμους, επέμενε να παρατήσει τις σπουδές της και να μετακομίσει στο σπίτι της οικογένειάς του, μακριά από την πόλη. Δεν ήταν αυτό που η ίδια ονειρευόταν για τον έγγαμο βίο της. «Νόμιζα ότι θα είμαστε μαζί, θα εργαζόμαστε από κοινού και θα βοηθάμε ο ένας τον άλλον» λέει η ίδια. Η Ενωση Γυναικών Δικηγόρων του Ντακάρ αναφέρει ότι βοηθάει γυναίκες να πάρουν διαζύγια και ο αριθμός τους έχει τριπλασιαστεί σε σχέση με τέσσερα χρόνια πριν: «Πολλές γυναίκες στο Ντακάρ είναι ανεξάρτητες και έχουν δουλειά και χρήματα» λέει η Ντάουντα Κα, δικηγόρος που χειρίζεται υποθέσεις διαζυγίου, προσθέτοντας πως «στο παρελθόν απλώς ανέχονταν τους κακούς γάμους. Τώρα, αν δεν λειτουργούν, φεύγουν».

Εγκαταλείπουν παραδόσεις

Στην Γκάνα το 73% των υποθέσεων διαζυγίων που χειρίζεται η αρμόδια νομική οργάνωση στην πρωτεύουσα Ακρά κατατέθηκε από γυναίκες μεταξύ 2016 και 2017, και αυτό ήταν μια μεγάλη αλλαγή. Σήμερα, το διαζύγιο που κάποτε αποτελούσε ταμπού για τους συντηρητικούς χριστιανούς, σε ορισμένα εκκλησιαστικά κηρύγματα παρουσιάζεται ως καλύτερη επιλογή από την ενδοοικογενειακή βία ή τη μοιχεία.

Σε ολόκληρη τη Δυτική Αφρική, οι άνθρωποι αφήνουν πίσω τους γονείς και εγκαταλείπουν τοπικές παραδόσεις, αγκαλιάζουν τα δικαιώματα των γυναικών, περισσότερες κυβερνήσεις ψηφίζουν νόμους κατά της κακομεταχείρισης και των διακρίσεων σε βάρος των γυναικών, ενώ πολλά κράτη έχουν υπουργεία γυναικείων υποθέσεων. Την ίδια ώρα, η πρόσβαση στα μέσα ενημέρωσης έχει μεγαλώσει. Στις αγροτικές περιοχές οι γυναίκες συζητούν τα προβλήματα των γάμων τους στις ραδιοφωνικές εκπομπές, ενώ στις μεγάλες πόλεις γράφουν στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης ό,τι τους απογοητεύει από τους συζύγους και τον γάμο τους.

Στη Νιγηρία μια ταινία με τον τίτλο «Σύζυγοι σε απεργία», η οποία αναφέρεται σε μια ομάδα γυναικών που συγκρούεται με τους κακούς άνδρες και πατεράδες τους, ήταν τόσο δημοφιλής που έγινε τηλεοπτική σειρά. «Οι νεότερες γυναίκες συνειδητοποιούν ότι η ζωή τους δεν πρέπει να τελειώνει όταν οι γάμοι τους τελειώνουν» δηλώνει ο Ολατζουμόκε Γιακόμπ Χαλισό, ανώτερος λέκτορας στο Πανεπιστήμιο Μπαντκοκ στη Νιγηρία.

Η πραγματικότητα έχει αλλάξει. Οι διαφημιστικές αφίσες, τα talk shows και ακόμη και οι στίχοι hip-hop τραγουδιών υπενθυμίζουν στις νέες γυναίκες τα δικαιώματά τους ως συζύγων και τα κυβερνητικά ραδιοφωνικά προγράμματα διδάσκουν τις γυναίκες πως έχουν το δικαίωμα να εγκαταλείψουν τις αποτυχημένες σχέσεις τους.

Γεραντώνη Μαριλένα-tovima.gr