Πολεμικό δράμα, βρετανικής παραγωγής του 2023, σε σκηνοθεσία Τζόναθαν Γκλέιζερ, με τους Κρίστιαν Φρίντελ, Σάντρα Ούλερ, Ραλφ Χέρφοντ, Μαξ Μπεκ κα.

Φανταστείτε ένα μεγάλο κομψό σπίτι, περιτριγυρισμένο από έναν καταπράσινο και ολάνθιστο κήπο, στον οποίο παίζει ανέμελα μια πολυμελής οικογένεια και το μικρό παιδί να ρωτά τη μάνα «πού είναι ο πατέρας;» και εκείνη να του απαντά «στη δουλειά. Εκεί δίπλα». Μόνο που ο πατέρας είναι ο διοικητής του Άουσβιτς και λέγεται Ρούντολφ Ες. Ναι, ο διαβόητος ναζιστής σφαγέας…

Με τη μορφή ενός οικογενειακού δράματος, ο Τζόναθαν Γκλέιζερ, σκιαγραφεί μοναδικά, με στιλ και ευκρίνεια τη φρίκη, του διπλανού «οικοπέδου», της «Ζώνης Ενδιαφέροντος» όπως έλεγαν τον Άουσβιτς, χωρίς να τη μεταφέρει ποτέ στο επίκεντρο των πλάνων του, μεταδίδοντας έναν υπόγειο τρόμο στον θεατή, που από τις πρώτες σκηνές τού παγώνει το αίμα. Το καταφέρνει με απλότητα, με την ανάδειξη μίας φαινομενικά φυσιολογικής οικογένειας και του γειτονικού κρεματορίου, που βλέπουμε μόνο το «εργατικό» φουγάρο του. Και βεβαίως, με τη συνδρομή της σπουδαίας δουλειάς που έχει γίνει στη φωτογραφία από τον Λούκας Τζαλ, με τα λαμπερά και καθαρά χρώματά του, παρότι τη διαπερνά μία αδιόρατη παγωμένη απόχρωση. Απ’ τη μια η ειδυλλιακή ζωή, των ολόλευκων φιγούρων, των αστραφτερών ρούχων, της καταπράσινης φύσης και απ’ την άλλη τα σκοτάδια της ιστορίας, ο εφιάλτης που στιγμάτισε τον κόσμο.

Ο Ρούντολφ Ες, είναι ένας ήρεμος άντρας, ένας καλός σύζυγος, ακόμη και όταν η νεόπλουτη σύζυγός του μπαίνει και σε ψυχολογικές υστερίες. Αυτή θα αρνηθεί τη μετάθεσή του, καθώς πιστεύει ότι είναι ο ιδανικός τόπος, δίπλα στο Άουσβιτς, για να μεγαλώσουν τα παιδιά τους, μέσα στη φύση. Η ζωή στο σπίτι κυλά φυσιολογικά, με τις βουβές αποστεωμένες υπηρέτριες με ριγέ στολές τους φέρνουν το τσάι κάθε απόγευμα στον κήπο, όπου μια παρέα συζύγων άλλων αξιωματικών κουτσομπολεύουν ή μιλούν για μόδα.

Εικόνες βγαλμένες από το άλμπουμ των ανέμελων στιγμών μιας οικογένειας, που οι λεπτομέρειές τους, τα στοιχεία που βρίσκονται σχεδόν στο περιθώριο, παραλύουν τις αισθήσεις. Σε κάθε κάδρο, με χαρούμενες στιγμές την καθημερινή ρουτίνα, εισχωρούν στο φόντο, τα απειλητικά μηνύματα που έρχονται από το διπλανό στρατόπεδο. Δυο στρατιώτες με πολυβόλα φαίνονται στο βάθος, όπως και πίσω από το τροφαντό λαμπερό μωρό, ο πυργίσκος του Άουσβιτς. Αλλά πέρα από την εικόνα, υπάρχουν και ανατριχιαστικοί ήχοι, αλλά και το υπέροχο σάουντρακ του Μίκα Λέβι. Ένας ήχος που έρχεται από κοντά, χωρίς να γνωρίζουμε από πού πηγάζει. Πέφτει πάνω σε κουβέντες, γέλια, παιδικές φωνούλες ή τσακωμούς. Μακρινά αλλά τόσο διαπεραστικά τα παραγγέλματα, οι πυροβολισμοί, η υπόκωφη βουή των φούρνων, οι βρυχηθμοί των φουγάρων, τα ουρλιαχτά που ακούγονται.

Ο Άγγλος σκηνοθέτης, που με υπερηφάνεια παίρνει τη σκυτάλη από τον Χάνεκε, τον σπουδαίο ψυχο-ανατόμο της γερμανικής ιδιαιτερότητας και του ναζισμού, συνταράσσει με τη φαινομενική ψυχρότητα που ακουμπά τις αρρωστημένες καταστάσεις. Από τη μια, διακρίνεται για το ξεχωριστό στιλ της σκηνοθεσίας του και από την άλλη, για το εύρος των γνώσεών του πάνω στο ζήτημα – άλλωστε η προετοιμασία της ταινίας κράτησε πάνω από δύο χρόνια.

Ο Γκλέιζερ, δεν κάνει ακόμη ένα τυπικό δράμα για το Ολοκαύτωμα – ίσως να ήταν και αχρείαστο – αλλά μία μελέτη για την προέλευση του κακού, κάτι που ανέδειξε εκπληκτικά ο Χάνεκε με τη «Λευκή Κορδέλα». Προχωρά, όμως, ακόμη ένα βήμα, αποδεικνύοντας ότι το κακό μπορεί να ανθίσει μέσα στη χαλαρή πεζότητα, πως η κανονικότητα κάποιων ανθρώπων της εξουσίας μπορεί να είναι ο ζόφος, η κατάρα για τους άλλους, τους απλούς ανθρώπους.

Αυτό που περισσεύει στην ταινία, είναι το τελευταίο κομμάτι της, όταν η κάμερα μπαίνει στο πραγματικό Άουσβιτς του σήμερα, στο μουσείο του τρόμου, καθώς όλα έχουν ήδη ειπωθεί, δεν χρειάζονται διευκρινίσεις ή υπενθυμίσεις. Ακόμη και αν έχει την πανέξυπνη ιδέα ο Γκλέιζερ να μας βάλει στην καθημερινότητα του μαρτυρικού τόπου, με το συνεργείο καθαρισμού να ξεπλένει τα δάπεδα αλλά όχι και τις μνήμες.

Μια από τις σημαντικότερες ταινίες των τελευταίων χρόνων, που δικαίως κέρδισε το Μέγα Βραβείο της Επιτροπής στις Κάννες, το βραβείο FIPRESCI και βραβείο σάουντρακ, ενώ αποτελεί και επίσημη πρόταση της Μεγάλης Βρετανίας για το ξενόγλωσσο Όσκαρ.

ΜΕ ΛΙΓΑ ΛΟΓΙΑ… Ο διοικητής του στρατοπέδου του Άουσβιτς, Ρούντολφ Ες, και η σύζυγός του, Χέντγουιγκ, προσπαθούν να φτιάξουν μια ονειρεμένη ζωή για την οικογένειά τους σε ένα σπίτι με όμορφο κήπο, που τον χωρίζει ένας φράκτης από το πεδίο φρικαλεοτήτων.