Η επιγραφή στο μικροσκοπικό μαγαζάκι στα Εξάρχεια «Καλλιτεχνικόν Βιβλιοδετείον» προσδιορίζει ένα επάγγελμα που όχι μόνο άντεξε στο χρόνο και στην κρίση αλλά θα συνεχίζει να επιβιώνει όσο θα υπάρχουν «ταλαιπωρημένα παλαιά βιβλία» που θα χρειάζονται αναπαλαίωση και συντήρηση ώστε να μπορούν να έχουν τη θέση που τους αρμόζει στις βιβλιοθήκες για πολλά χρόνια.

Η αλήθεια είναι πως ο όρος που εκφράζει αυτό το επάγγελμα είναι «καλλιτεχνική βιβλιοδεσία-συντήρηση παλαιού βιβλίου» μας λέει ο Γιάννης Μαντζάκος που συνεχίζει αυτή τη δουλειά που ξεκίνησε ο προπάππους του, την προχώρησε ο παππούς και ο πατέρας του και σήμερα στο χώρο, παίρνοντας ο ίδιος σύνταξη, βρίσκεται ήδη ο γιός του.

Καταγράφουμε με την κάμερα τη συναρμολόγηση, συρραφή και συγκόλληση των φύλλων διαφόρων βιβλίων και εντύπων που με μαεστρία και γρήγορες κινήσεις πραγματοποιεί αρχικά ο Γιάννης Μαντζάκος και στη συνέχεια ο γιός του. Το μαγαζάκι στην Σόλωνος είναι πολύ μικρό, χωράει με το ζόρι τρία άτομα, αλλά έχει πολύ μεγάλη ιστορία, όπως θα μας διηγηθεί ο ιδιοκτήτης του Βιβλιοδετείου.

Το Video που δίνει στη δημοσιότητα το ΑΠΕ-ΜΠΕ είναι ένα μικρό ντοκιμαντέρ στο πλαίσιο της σειράς Webdocs, παραγωγή της οπτικοακουστικής Υπηρεσίας Video-services του Πρακτορείου. Το σενάριο και την σκηνοθεσία υπογράφει ο δημοσιογράφος Γιώργος Κουβαράς.

Ένας αιώνας στα βιβλία

«Ο πρώτος που αναφέρεται στην οικογένεια είναι ο πατέρας του παππού, ο οποίος ήταν ζωγράφος και γελοιογράφος στα περιοδικά της εποχής, αλλά την εποχή εκείνη δεν έβγαζε αρκετά τα προς το ζην από τη ζωγραφική και στα περιοδικά που έγραφε και έπιασε δουλειά γύρω στο 1885-86 στο βιβλιοπωλείο, βιβλιοδετείο, τυπογραφείο του Αθανασιάδη στο κέντρο της Αθήνας» λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιάννης Μαντζάκος.

«Ήταν ένα τεράστιο εργοστάσιο που έκανε εκδόσεις για την Ελλάδα, για την Μικρά Ασία, την Αίγυπτο. Ήταν πολύ διάσημο και από εκεί ξεκίνησε ο προπάππους που δούλεψε ως υπάλληλος. Κοντά του πήρε τον παππού μου, παιδάκι τότε στα τέλη του 19ου αι., του έμαθε τη δουλεία κι έτσι ο πρώτος βιβλιοδέτης εκατό τοις εκατό ουσιαστικά επαγγελματίας ήταν ο παππούς μου».

Ο Γιάννης Μαντζάκος λέει ότι πρώτο μαγαζί της οικογένειας άνοιξε το 1912, μετά έφυγε ο παππούς του με τον Βενιζέλο στον πόλεμο της Κριμαίας όπου πολέμησε 6 χρόνια και μετά γύρισε και συνέχισε τη δουλειά μέχρι την κατοχή. Από εκεί και πέρα την σκυτάλη παίρνει ο πατέρας του και πλέον η βιβλιοδεσία είναι αυτή που τους χαρακτηρίζει μέχρι σήμερα έχοντας περάσει και από το Αίγιο την μεγάλη χαρτοποιία του Λαδόπουλου.

Τα μυστικά της συντήρησης

Το μαγαζί που κινηματογραφούμε στη Σόλωνος στα Εξάρχεια ξεκίνησε τη βιβλιοδεσία από το 1967 και έκτοτε συνεχίζει μέχρι σήμερα.

«Η δουλειά είναι πολύ εξειδικευμένη. Μια από τις βασικές μας εργασίες είναι η συντήρηση των παλαιών βιβλίων. Και όταν λέμε παλαιά εννοούμε του 15ου αιώνα, του 17ου, συλλεκτικά κυρίως. Οι σύγχρονες επαγγελματικές βιβλιοθήκες θέλουν τα επαγγελματικά τους βιβλία δεμένα για να μπορούν να διαβάζονται. Το πρεστίζ που δίνει μια βιβλιοθήκη σε ένα χώρο, και τα χιλιάδες βιβλία σε εκατοντάδες βιβλιοθήκες, στην Εθνική βιβλιοθήκη. Όλα αυτά πρέπει να συντηρηθούν καθώς είναι πολλών αιώνων. Και εκεί όπως στη βιβλιοδεσία όλα ξεκινούν από την αρχή».

«Προσπαθούμε», λέει στο ΑΠΕ-ΜΠΕ ο Γιάννης Μαντζάκος «να διασώσουμε στοιχεία της εποχής του βιβλίου, και αν υπάρχουν βιβλιοδετικά στοιχεία επάνω, συνήθως τα συντηρούμε και τα ξαναβάζουμε και προσπαθούμε να αποτυπώσουμε τα χαρακτηριστικά της βιβλιοδεσίας την εποχή που βγήκε το βιβλίο».

Οι πελάτες

Πελάτες του καλλιτεχνικού βιβλιοδετείου στα Εξάρχεια ήταν πολλοί γνωστοί λογοτέχνες και συγγραφείς της Αθήνας, πολιτικοί, βουλευτές αλλά και επιστήμονες βιβλιόφιλοι.

Ο Γ. Μαντζάκος θυμάται τον καρδιολόγο Ευτύχιο Βορίδη, που ερχόταν στο μαγαζί από το 1966 μέχρι πρόσφατα πριν πεθάνει, για το συγγραφικό του έργο και όταν επισκέφτηκε ο ίδιος παιδάκι το σπίτι του Μαρκεζίνη, πελάτη του πατέρα του, όπου εντυπωσιάστηκε από την «τεράστια βιβλιοθήκη».

«Ήταν φοβερός στη συγγραφή, για πολιτικά μην με ρωτάτε δεν ασχολούμαι» λέει ο Γιάννης Μαντζάκος.

«Άλλος πελάτης ήταν ο Ιάκωβος Τσούνης, ο οποίος πέθανε κι αυτός πρόσφατα, που έκανε τη μεγάλη δωρεά στο Πολεμικό Ναυτικό. Και αυτός είχε τεράστια βιβλιοθήκη. Τα τελευταία βιβλία που του έφτιαξα ήταν περσινά».

Θα καταγράψουμε με την κάμερα όλα τα στάδια της βιβλιοδεσίας, το καθάρισμα, το ράψιμο στο χέρι στο τελάρο που οι βιβλιοδέτες αποκαλούν «τεζάκι». «Τεζάκι γιατί τεζάρουμε τα βιβλία εδώ και είναι το πρώτο στάδιο της βιβλιοδεσία, αν εδώ πάει καλά , όλα τα υπόλοιπα στάδια θα είναι μια χαρά», εξηγεί ο Γ. Μαντζάκος.

Η Σόλωνος αποτελεί τον βασικό «βιβλιόδρομο» στα Εξάρχεια μαζί με τα στενά της. Τώρα έχουν μείνει λίγα βιβλιοδετεία, καθώς είναι ιδιαίτερα σκληρή δουλειά και απαιτεί πολλές ώρες εργασίας.

«Είναι λίγα γιατί δεν είναι εύκολη δουλειά και δεν κάθονται να την μάθουν» λέει ο Γιάννης Μαντζάκος, χρειάζεται αγώνας» και καταλήγει με νόημα: «Βιβλία όμως θα υπάρχουν πάντα. Το βιβλίο είναι ζωντανός οργανισμός. Δεν μπορείς να διαβάσεις ένα βιβλίο στον υπολογιστή. Έτσι δεν είναι;».

Γιώργος Κουβαράς-amna.gr