Λίγο πριν από τα Χριστούγεννα, ένας άνδρας στο Ηράκλειο φέρεται να πυροβόλησε και να σκότωσε τη σύζυγό του.

Η είδηση απασχόλησε τα ΜΜΕ και σύμφωνα με τα ρεπορτάζ, το ζευγάρι είχε «προβλήματα», ο άνδρας «κακομεταχειριζόταν» εδώ και καιρό τη γυναίκα του. Μολονότι εκτός αυστηρών πλαισίων αρμοδιότητάς τους, οι δύο γυναίκες επικεφαλής αξιωματικοί του νεοσύστατου τμήματος Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας, που ξεκίνησε να λειτουργεί την 1η Νοεμβρίου στη Διεύθυνση Γενικής Αστυνόμευσης του Αρχηγείου της Ελληνικής Αστυνομίας (ιδρύθηκε με Π.Δ. τον περασμένο Απρίλιο), ζήτησαν να ενημερωθούν για την υπόθεση. Εκτός των άλλων, ενδιαφέρονταν για μία κρίσιμη λεπτομέρεια: Είχαν προηγηθεί καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία από το θύμα ή από τρίτους; Αν ναι, τι συνέβη και φτάσαμε εκεί; Αν όχι, γιατί αυτή η γυναίκα και ο περίγυρός της δεν ένιωσαν την απαραίτητη εμπιστοσύνη προς την Αστυνομία ώστε να καταγγείλουν μια βίαιη συμπεριφορά;

Ο δύο αξιωματικοί, με σπουδές Ψυχολογίας στο βιογραφικό τους, γνωρίζουν πολύ καλά ότι στα περισσότερα τέτοια περιστατικά υπάρχει προηγούμενο. Αυτό που ακούν ξανά και ξανά από τις γυναίκες που τις καλούν είναι ότι «μια φορά συνέβη, μου υποσχέθηκε ότι δεν θα ξαναγίνει, ότι θα αλλάξει». Κι όμως, διεθνείς έρευνες δείχνουν ότι η βίαιη συμπεριφορά στο σπίτι όχι μόνο θα επαναληφθεί στο μέλλον, αλλά θα αυξηθεί και η έντασή της. Αν μπορούσαν να δώσουν μία και μόνη συμβουλή στις γυναίκες, αυτή θα ήταν: καμία ανοχή στη βία.

Την ίδια παρότρυνση όμως χρειάζεται και η Αστυνομία. Διεθνώς, οι καταγγελίες για ενδοοικογενειακή βία υποτιμώνται από τις Αρχές. Στην Ελλάδα ένας από τους λόγους ήταν η έλλειψη εξειδίκευσης. «Αυτό ακριβώς στοχεύει να αλλάξει η νέα υπηρεσία», λέει στην «Κ» η αναπληρώτρια καθηγήτρια του Δημοκριτείου Πανεπιστημίου Θράκης και σύμβουλος κοινωνικής πολιτικής του υπουργού Προστασίας του Πολίτη, Δήμητρα Ευαγγέλου. «Θέλουμε όταν κάποιος επιχειρήσει να απευθυνθεί στο αστυνομικό τμήμα για ένα τέτοιο θέμα, να έχουμε εκεί εγκαταστήσει μια πιο ευαίσθητη γραμμή που θα καταλάβει, που θα το πιάσει στον αέρα. Ενα μάτι που θα υποψιαστεί τι συμβαίνει και θα φροντίσει να ωθήσει το θύμα προς τις κατάλληλες ενέργειες».

Εκτός από το επιτελικό τμήμα Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας της ΕΛ.ΑΣ., ιδρύθηκαν Γραφεία Αντιμετώπισης Ενδοοικογενειακής Βίας στις έδρες των Γενικών Αστυνομικών Διευθύνσεων στις 14 Περιφέρειες της χώρας και στις Διευθύνσεις Αστυνομίας κάθε νομού. Πρόκειται για συνολικά 73 υπηρεσίες πανελλαδικά. Σε λίγες ημέρες, ξεκινά η εκπαίδευση των αστυνομικών που θα τις στελεχώσουν πάνω στην υφιστάμενη νομοθεσία, αλλά και στις κοινωνικές και ψυχολογικές παραμέτρους του εγκλήματος, ενώ ήδη γίνονται βελτιώσεις στο πρώτο έγγραφο που καλείται να συμπληρώσει ο καταγγέλλων στο αστυνομικό τμήμα. «Μέχρι σήμερα, εκεί ζητούνταν μόνο στοιχειώδεις πληροφορίες. Εμείς ζητήσαμε να καταγράφονται επιπλέον στοιχεία, όπως για παράδειγμα η συγγένεια με τον δράστη. Είναι πάρα πολύ σημαντικό τα πρώτα βήματα να γίνονται όσο το δυνατόν καλύτερα, ώστε η καταγγελία να μπορέσει να πάρει τη δικαστική οδό και να μην καταρριφθεί για τυπικούς λόγους», εξηγεί η κ. Ευαγγέλου. Η ενδοοικογενειακή βία θεωρείται ένα «κλειστό» έγκλημα, χρειάζεται ιδιαίτερη φροντίδα από τις Αρχές, ειδικούς χειρισμούς για να αποδειχθεί και να φτάσει στη Δικαιοσύνη. Κρίσιμο για παράδειγμα είναι το θύμα να απευθυνθεί σε γιατρό τις πρώτες ώρες, ώστε να καταγραφούν τυχόν μώλωπες, πληγές κ.ο.κ. «Στόχος μας είναι να πείσουμε τους Ελληνες να μη φοβούνται να απευθυνθούν στην Αστυνομία για να μιλήσουν γι’ αυτό που τους συμβαίνει. Και παράλληλα να φτιάξουμε μια αστυνομία δεκτική».

Παγκόσμιο φαινόμενο

Διεθνώς εκτιμάται ότι μόνο το 1/3 των κρουσμάτων ενδοοικογενειακής βίας έρχεται στο φως. Η μεγάλη μάζα παραμένει στο σκοτάδι. Σύμφωνα με στοιχεία της ΕΛ.ΑΣ., πάντως, τα περιστατικά παρουσιάζουν τα τελευταία χρόνια σταθερά ανοδική τροχιά (το 2014, είχαν καταγραφεί 3.512 περιστατικά, το 2015 3.572, το 2016 3.838, το 2017 3.930 και το 2018 εκτινάχθηκαν, φτάνοντας σε 4.722). Την περίοδο 2014-2018, 66,32% των θυμάτων ήταν γυναίκες. Το 2019, σε σύνολο 5.540 θυμάτων ενδοοικογενειακής βίας, οι 4.171 ήταν γυναίκες, ενώ σε σύνολο 5.491 δραστών οι 4.618 ήταν άνδρες. Υπάρχουν και άνδρες θύματα οικογενειακής βίας, λένε οι ειδικοί. Η κακοποίηση εκτός από σωματική μπορεί να έχει και άλλες μορφές (οικονομική, ψυχολογική κ.λπ.), ενώ τα θύματα μπορεί να είναι συγγενείς ή παιδιά. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα τελευταία χρόνια έχουν καταγράψει αύξηση τα περιστατικά ενδοοικογενειακής βίας με θύματα ηλικιωμένους από τον φροντιστή τους (εφόσον υπάρχει συνοίκηση, οι υποθέσεις εμπίπτουν στις διατάξεις του νόμου περί ενδοοικογενειακής βίας). Συνολικά, τα περισσότερα περιστατικά καταγράφονται στην Αθήνα, ενώ θύτες και θύματα προέρχονται από όλα τα κοινωνικοοικονομικά στρώματα.

Είναι ενδεικτικό, πάντως, ότι το τηλέφωνο στο νέο τμήμα της Αστυνομίας δεν σταματά να χτυπά. Εκτός από τις κατά τόπους υπηρεσίες ενδοοικογενειακής βίας, αρχίζουν να καλούν και πολίτες με συγκεκριμένες καταγγελίες, για να λύσουν απορίες, να επικοινωνήσουν μια ανησυχία. Εχοντας ένα σημείο αναφοράς, κάποιον «αρμόδιο», ο κρυφός αριθμός των περιστατικών αρχίζει δειλά δειλά να βγαίνει στην επιφάνεια. Πρόσφατα, μάλιστα, οι αξιωματικοί κλήθηκαν να χειριστούν ένα ιδιαίτερο περιστατικό. Στο τμήμα κάλεσε γυναίκα η οποία είχε υπάρξει στο παρελθόν θύμα ενδοοικογενειακής βίας, προκειμένου να καταγγείλει… τον εαυτό της. «Δεν νιώθω καλά» είπε στους αστυνομικούς. «Νιώθω ότι θα βλάψω τα παιδιά μου» προειδοποίησε. Πράγματι, όταν έφτασε η Αμεση Δράση στο σπίτι της, τη βρήκε σε άσχημη ψυχολογική κατάσταση. Τα παιδιά μεταφέρθηκαν σε ασφαλές σημείο και η γυναίκα έλαβε τη βοήθεια που χρειαζόταν.

«Ο κόσμος πρέπει να μπαίνει στον κόπο και να καταγγέλλει αυτό το έγκλημα» λένε άνθρωποι της υπηρεσίας. «Αν βλέπουν κάτι να συμβαίνει, δεν πρέπει να σιωπούν. Δεν πρέπει να θεωρούμε ότι είναι μακριά από εμάς το πρόβλημα. Για να σπάσεις τον κύκλο της βίας, χρειάζεται πολύς χρόνος αλλά και μεγάλη διαδρομή. Ολοι πρέπει να συνεργαζόμαστε ώστε το θύμα να μην είναι μόνο του. Να είναι πλαισιωμένο».

Τι πρέπει να κάνουν τα θύματα

«Εχεις φωνή, είμαστε δίπλα σου» λέει η αστυνομία σε άνδρες και γυναίκες θύματα ενδοοικογενειακής βίας, υπενθυμίζοντας ότι η άσκηση κάθε είδους βίας ή κακοποίησης –ψυχολογική, σωματική, σεξουαλική, συναισθηματική– διώκεται από τον νόμο. Αν είστε θύμα:

• – Καλέστε το «100» σε περίπτωση άμεσης ανάγκης ή επικοινωνήστε με το πλησιέστερο αστυνομικό τμήμα. Οι νέες υπηρεσίες Αντιμετώπισης της Ενδοοικογενειακής Βίας της ΕΛ.ΑΣ. λειτουργούν σε όλη την επικράτεια, διαχειρίζονται κάθε περιστατικό με εξειδικευμένα στελέχη και ενημερώνουν τις αρμόδιες δικαστικές αρχές.
• – Στη συνέχεια, φροντίστε να λάβετε άμεσα ιατρική φροντίδα και πείτε την αλήθεια στον γιατρό σας για το τι σας συνέβη.
• – Καλέστε την τηλεφωνική γραμμή SOS 15900 για κακοποιημένες γυναίκες της Γενικής Γραμματείας Οικογενειακής Πολιτικής και Ισότητας των Φύλων. Στη γραμμή μπορείτε να λάβετε ψυχοκοινωνική στήριξη από ειδικούς, νομική συμβουλευτική και φιλοξενία σε ξενώνες.

ΛΙΝΑ ΓΙΑΝΝΑΡΟΥ – kathimerini.gr