Μία ακόμη προειδοποίηση έλαβε τις τελευταίες ημέρες ο πλανήτης για τους κινδύνους της εξάρτησης από τα παγκόσμια δίκτυα διακίνησης εμπορευμάτων και αγαθών, καθώς η προσάραξη ενός πλοίου στη διώρυγα του Σουέζ διέκοψε τη διέλευση, με ενδεχομένως δεινές συνέπειες.

Το «Ever Given», που προσάραξε στη διώρυγα, δεν είναι ένα οποιοδήπoτε πλοίο. Πρόκειται για ένα από τα μεγαλύτερα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων στον κόσμο, ικανό να μεταφέρει 20.000 τέτοια μεταλλικά κουτιά. Η σημασία της διώρυγας του Σουέζ είναι και αυτή μεγάλη, καθώς συνδέει τα ασιατικά εργοστάσια με τους εύπορους Ευρωπαίους καταναλωτές, επιτρέποντας παράλληλα τη διακίνηση πετρελαίου προς τις αγορές αυτές. Το γεγονός ότι ένας εσφαλμένος χειρισμός είναι ικανός να προκαλέσει χάος από το Λος Αντζελες στο Ρότερνταμ και τη Σαγκάη, υπογραμμίζει τον ζωτικό χαρακτήρα των διεθνών εμπορικών δικτύων.

Τις τελευταίες δεκαετίες, οι ειδικοί ευνόησαν τη λεγόμενη «βιομηχανική παραγωγή της τελευταίας στιγμής», περιορίζοντας τα έξοδα και αυξάνοντας τα κέρδη. Οι εταιρείες αξιοποιούν τις ικανότητες του Διαδικτύου και την αξιοπιστία των διεθνών μεταφορών καταθέτοντας τις παραγγελίες τους την τελευταία στιγμή, αποφεύγοντας τις δαπάνες αποθήκευσης. Η πολιτική αυτή προκάλεσε επανάσταση στη βιομηχανία και ενίσχυσε σημαντικά τα κέρδη. Οπως, όμως, όλα στη ζωή, οι υπερβολές ενέχουν κινδύνους. Η εξάρτηση από τις παραγγελίες της τελευταίας στιγμής απέδειξε πόσο επικίνδυνη είναι, μετά τις ελλείψεις που παρατηρήθηκαν στην πρώτη φάση της πανδημίας σε προστατευτικά είδη, όπως μάσκες και φόρμες, για το ιατρικό προσωπικό. Οι υπηρεσίες κοινωνικής πρόνοιας, πολλές από τις οποίες ελέγχονται στις ΗΠΑ από ιδιωτικές εταιρείες, υπέθεταν ότι θα μπορούσαν να τροφοδοτηθούν από παραγγελίες μέσω Διαδικτύου. Αυτό αποδείχθηκε αδύνατο, ενώ το κόστος της αβλεψίας αυτής μετρήθηκε σε ανθρώπινες ζωές.

Κάποιοι ειδικοί προειδοποιούν εδώ και χρόνια ότι τα βραχυπρόθεσμα συμφέροντα μετόχων έχουν επισκιάσει την προσεκτική διοίκηση επιχειρήσεων. «Καθώς γινόμαστε πιο εξαρτημένοι, είμαστε πιο ευάλωτοι σε απρόσμενα προβλήματα, τα οποία καταφέρνουν πάντα να μας αιφνιδιάζουν», λέει ο καθηγητής του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, Ιαν Γκόλντιν. «Κανείς δεν θα μπορούσε να προβλέψει ότι ένα πλοίο θα προσάραζε στη μέση της διώρυγας, όπως και δεν θα μπορούσε να προβλέψει το ξέσπασμα της πανδημίας, την επόμενη οικονομική κρίση και την επόμενη κυβερνοεπίθεση», καταλήγει ο Γκόλντιν.

Η προσάραξη του «Ever Given» έχει προκαλέσει «ουρά» περισσότερων από 100 εμπορικών πλοίων. Ορισμένα μεταφέρουν πετρέλαιο, προκαλώντας άνοδο της τιμής του την Τετάρτη. Αλλα μεταφέρουν ηλεκτρονικά είδη, ρουχισμό και όργανα γυμναστικής. Κάθε ημέρα καθυστέρησης εμποδίζει τη διακίνηση εμπορευμάτων αξίας 9,6 δισ. δολαρίων, σύμφωνα με ανάλυση του πρακτορείου Bloomberg.

Μετά την εξάπλωση της χρήσης του τη δεκαετία του 1950, το εμπορευματοκιβώτιο οδήγησε σε επανάσταση του παγκόσμιου εμπορίου, χάρη στην ευκολία φόρτωσης, εκφόρτωσης και τοποθέτησής του σε σιδηροδρομικούς συρμούς ή φορτηγά. Η πρόοδος της ναυπηγικής σήμανε ότι ο αριθμός κοντέινερ που μπορούσαν να στοιβαχτούν στο κατάστρωμα αυξήθηκε γεωμετρικά. Οι ευκολίες αυτές προκάλεσαν, όμως, προβλήματα. Η αυξημένη ζήτηση για καταναλωτικά προϊόντα σπιτιού ή γυμναστικής από τους Ευρωπαίους εξαιτίας των απαγορεύσεων της πανδημίας, απαίτησε την αύξηση των ταξιδιών για τα πλοία μεταφοράς εμπορευματοκιβωτίων, στερώντας την ίδια ώρα χώρο από τα κοντέινερ για τη μεταφορά ευπαθών αγροτικών προϊόντων, που εξασφαλίζουν μικρότερο κέρδος.

PETER GOODMAN / THE NEW YORK TIMES