«Η μεγάλη γρίπη του 1918» || εκδόσεις Μεταίχμιο

Το βιβλίο «Η μεγάλη γρίπη του 1918 – Η χειρότερη επιδημία του 20ού αιώνα: Ιστορία της ισπανικής γρίπης» του Φρεντί Βινέ -γραμμένο το 2018, εκατό χρόνια μετά την πανδημία που περιγράφει- κυκλοφορεί από τις εκδόσεις Μεταίχμιο, σε μετάφραση Αριστέας Κομνηνέλλη.

Η επιδημία που έμεινε γνωστή με το όνομα ισπανική γρίπη χτυπά κατά τους τελευταίους μήνες του Α΄ Παγκόσμιου Πολέμου, από τον Απρίλιο του 1918 έως τον Ιούνιο του 1919, και πλήττει ολόκληρο τον κόσμο, από την Ευρώπη μέχρι και τα πιο απομακρυσμένα νησιά του Ειρηνικού. Προσβάλλει κυρίως νέους ενήλικες, πάνω στην ακμή τους, και εκτιμάται ότι οδηγεί στον θάνατο από το 2% έως το 5% του παγκόσμιου πληθυσμού, δηλαδή πενήντα με εκατό εκατομμύρια ανθρώπους.

Αν και μείζον γεγονός, η πιο θανατηφόρα επιδημία από την εποχή της Μαύρης Πανώλης του 1348, η Μεγάλη Γρίπη έχει στις μέρες μας απωθηθεί από τη συλλογική μνήμη.

«Η διατήρηση της ισπανικής γρίπης στη μνήμη έχει να κάνει με τη γενιά. Σκότωσε τους νέους ενήλικες, αλλά άφησε στο απυρόβλητο τους υψηλά ιστάμενους […] Μπορεί ο Φρόιντ και ο Ανατόλ Φρανς να έχασαν τις κόρες τους, αλλά οι επιφανείς που έχασαν οι ίδιοι τη ζωή τους από τη γρίπη ήταν ελάχιστοι. Η γενιά που επλήγη περισσότερο ήταν μία γενιά υπό διαμόρφωση, μία γενιά σε εκκόλαψη. Καταλαβαίνουμε λοιπόν πως η γενιά που γλίτωσε δεν ήταν πρόθυμη να φέρει στο φως την ολιγωρία και την ανεπάρκειά της απέναντι στην επιδημία. Η λήθη στην οποία έπεσε η γρίπη είναι εν μέρει αποτέλεσμα της συλλογικής σιωπής, την οποία ασυναίσθητα ενορχήστρωσαν εκείνοι που είχαν κάθε λόγο να σβήσουν από τη θύμηση το δραματικό αυτό γεγονός».

Ο δρ Φρεντί Βινέ  είναι Καθηγητής Γεωγραφίας στο Πανεπιστήμιο Paul-Valery Montpellier 3, με πολυετή εμπειρία στη διδασκαλία και την έρευνα των επιπτώσεων φυσικών καταστροφών καθώς και της πρόληψής τους. Συνδιευθύνει το μεταπτυχιακό πρόγραμμα «Διαχείριση καταστροφών και φυσικών κινδύνων». Η «Μεγάλη Γρίπη του 1918» είναι το τελευταίο του έργο.

Τη στιγμή που οι πανδημίες αποτελούν ακόμα και σήμερα απειλή για την ανθρωπότητα, ποια είναι τα διδάγματα που μπορούμε να αντλήσουμε από το γεγονός αυτό, το οποίο στην εποχή μας αποτελεί σημείο αναφοράς σε θέματα πανδημίας;

Στον Πρόλογο για την ελληνική έκδοση, ο συγγραφέας, μεταξύ άλλων, σημειώνει: «Την άνοιξη του 2020, ο Covid-19 ανέσυρε από τη μνήμη τις επιδημίες που έλαβαν χώρα στο παρελθόν. Μπροστά στο άγνωστο ενός νέου ιού, πληθυσμοί και ιθύνοντες ένιωσαν την ανάγκη να ανατρέξουν σε παλαιότερα συμβάντα. Η “ισπανική” γρίπη του 1918-1919 προκάλεσε εκ νέου το ενδιαφέρον, καθώς η κλινική εικόνα των δύο ασθενειών είναι παρόμοια: κεφαλαλγίες, πυρετός, βήχας, αίσθημα μεγάλης κόπωσης, όπως και πνευμονικές επιπλοκές στις πιο βαριές περιπτώσεις. Η σύγκριση προκύπτει λόγω του πανδημικού χαρακτήρα και των δύο. Ο κορονοϊός, όπως και ο ιός της γρίπης εξαπλώθηκαν σε ολόκληρο τον κόσμο μέσα σε λίγους μήνες. Η παγκοσμιοποίηση δεν γεννήθηκε τον 21ο αιώνα. Τέλος, η ισπανική γρίπη και ο Covid-19 μάς έφεραν αντιμέτωπους με τα ίδια ερωτήματα ως προς τις επιλογές διαχείρισης της κρίσης, και συγκεκριμένα με την επιλογή μεταξύ της ανάγκης διατήρησης της κοινωνικο-οικονομικής ζωής και των υγειονομικών επιταγών.

Εντούτοις, πρέπει να αποφύγουμε τους αναχρονισμούς. Τα ιστορικά συμφραζόμενα είναι διαφορετικά. […]

Η επιδημία του Covid-19 έχει και ένα καλό: μας θύμισε πως ο μολυσματικός κίνδυνος δεν έχει εκλείψει ακόμη και ότι πρέπει να μένουμε σε εγρήγορση απέναντι στην απειλή αυτή. Ξανάφερε στο προσκήνιο τα ξεχασμένα αλλά βασικά μέτρα προφύλαξης, τα οποία συστήνονται ήδη από το 1918 ως όπλα κατά της γρίπης. Μπορεί η ιστορία να μην επαναλαμβάνεται ποτέ ακριβώς με τον ίδιο τρόπο, όμως το βλέμμα μας πάνω στα γεγονότα του παρελθόντος είναι πάντα χρήσιμο και μας βοηθά να ερμηνεύσουμε τις δοκιμασίες που βιώνουμε».

Γιώργος Σ. Κουλουβάρης – naftemporiki.gr