Ένα από τα δυσκολότερα πράγματα που έχουμε να κάνουμε ως άνθρωποι στις κοινωνικές μας συναλλαγές και στους διαλόγους μας είναι να επικοινωνήσουμε αυθεντικά, με ειλικρίνεια και με ευκρίνεια. Αυτό που καθιστά ένα διάλογο εποικοδομητικό είναι η ξεκάθαρη επικοινωνία μεταξύ δύο τουλάχιστον ατόμων των μηνυμάτων που διαμείβονται.

Με άλλα λόγια αν το μήνυμα του πομπού είναι καθαρό η λήψη από το δέκτη είναι γνήσια, ειλικρινής και ακριβής. Σκόπελος σε αυτό το εμπόδιο είναι πολλές φορές η δυσκολία να εκφράσουμε καθαρά το μήνυμά μας οπότε και η δυσκολία να λάβει ο δέκτης μια ξεκάθαρη πληροφορία. Έτσι ο ρόλος του δέκτη είναι ιδιαίτερα ενεργητικός και σημαντικός για μια νοηματοδοτούμενη επικοινωνία και συνδιαλλαγή.

Τι απαιτείται όμως από τον δέκτη ώστε αυτή η επικοινωνία να είναι καθαρή; Η απάντηση βρίσκεται στο γιατί επικοινωνούμε. Ο Νίτσε έλεγε πως όποιος έχει ένα γιατί μπορεί να αντέξει το κάθε πως. Σε μια σχέση λοιπόν ερωτική, φιλική, πολιτική ο λόγος της επικοινωνίας πρέπει να είναι συγκεκριμένος και κατανοητός και από τα δύο (το λιγότερο) μέλη της σχέσης. Συνήθως στη συζήτηση μας εμπλεκόμαστε με πεποιθήσεις, σκέψεις και στάσεις οι οποίες είναι πολύ ή λίγο διαφορετικές με τις δικές μας.

Άλλωστε όλες οι συγκρούσεις ειδικά στα οικογενειακά τραπέζια έχουν να κάνουν με την αντιπαράθεση διαφορετικών στάσεων και πεποιθήσεων. Μέσα σε αυτές τις συγκρούσεις πολλές φορές έχει προκύψει ένα αγανακτισμένο ή θυμωμένο μήνυμα που λέει: μα καλά δεν καταλαβαίνω πώς σκέφτεσαι έτσι! ή Δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτή την επιλογή!

Και ακριβώς σε αυτό το δυσάρεστο συναίσθημα της αγανάκτησης και του θυμού και του εκνευρισμού βρίσκεται η απάντηση στο γιατί επικοινωνούμε.

Είμαστε ένα από τα πιο περίεργα είδη στο πλανήτη αν όχι το πιο περίεργο. Ο όρος περίεργος δεν έχει να κάνει με την απόκλιση από κάποιες νόρμες ή την εκκεντρικότητα που μπορεί κάποιος από εμάς να διαθέτει. Έχει να κάνει ακριβώς με την ανάγκη μας να κατανοήσουμε και να αντιληφθούμε τον τρόπο που η ζωή ξεκινά, προχωρά και τελειώνει. Είναι η περιέργεια της μάθησης και της εφαρμογής νέων δεξιοτήτων, νέων πραγμάτων, νέων αντιλήψεων με σκοπό την εξέλιξή μας.

Επικοινωνούμε λοιπόν γιατί θέλουμε να επιβεβαιώσουμε την πεποίθησή μας ή επικοινωνούμε γιατί θέλουμε πράγματι να μάθουμε κάτι νέο; Τα κίνητρα ποικίλλουν. Στο μήνυμα όμως μα καλά δεν καταλαβαίνω πώς σκέφτεσαι έτσι! ή Δεν καταλαβαίνω γιατί οι άνθρωποι κάνουν αυτή την επιλογή! αναδύεται το κίνητρο της περιέργειας για μάθηση, κατανόηση και πληροφόρηση.

Σε αυτό το σημείο έρχεται η δεξιότητα της ενεργητικής ακρόασης. Αφήνωντας για λίγο στην άκρη την ανάγκη μας να επιβεβαιώσουμε το πόσο δίκιο έχουμε, μπορούμε ακριβώς να καλύψουμε την ανάγκη μας για τη δημιουργία κάτι νέου. Η ενεργητική ακρόαση σημαίνει να ακούμε τον άλλο πραγματικά. Να περιορίζουμε τις σκέψεις μας που αφορούν στο τι θα απαντήσουμε στον Άλλο όταν αυτός εκθέτει τις απόψεις του και να ενθαρρύνουμε τις νοητικές λειτουργίες μας που αφορούν στο να καταλάβουμε τι λέει.

Πιο απλά να χρησιμοποιούμε το καθρέφτισμα αυτών που ο άλλος μας λέει. Να του εκθέτουμε αυτό που έχουμε κατανοήσει ως εκείνη τη στιγμή. Τότε βοηθιέται και ο ίδιος να συμπληρώσει ή να διευκρινίσει το μήνυμα του να το κάνει όσο πιο ξεκάθαρο γίνεται. Πολλές φορές έχουμε ακούσει από το συνομιλητή μας όχι δεν εννοώ αυτό, ή αυτό που εννοούσα είναι… Η συμβολή του δέκτη και ενός ενεργητικού ακροατή είναι απεριόριστη στο να γίνει καθαρό αυτό που εννοεί ο πομπός.

Με γνώμονα λοιπόν την κατανόηση και την επικοινωνία για μάθηση και πληροφόρηση, συνεπώς και εξέλιξη, ο λόγος για τον οποίο επικοινωνούμε πρέπει να είναι ξεκάθαρος. Ένας τέτοιος λόγος γεννιέται μέσα από την αναγνώριση των δικών μας κινήτρων σύμφωνα με τα οποία εμπλεκόμαστε σε μια συζήτηση και μια τέτοια αναγνώριση έχει σημαντικές επιδράσεις σε σημαντικές εκφάνσεις της ζωής οι οποίες ξεκινούν από το μικρό σύστημα της σχέσης, μεταφέρονται στο οικογενειακό σύστημα, στο κοινοτικό και καταλήγουν να διαμορφωνουν ακόμη ακόμη και το πολιτικό υπερσύστημα του οποίου η λειτουργία φαντάζει και ίσως μερικές φορές να είναι πέρα από τις δυνάμεις μας.

Εν κατακλείδι φαίνεται ότι η ενεργητική ακρόαση όπως αυτή πραγματώνεται μέσα από το καθρέφτισμα αυτών που μας λέει ο άλλος και όχι μέσα από τη σκέψη τι απάντηση θα δώσω σε αυτό που μας λέει ο άλλος, το κίνητρο για κατανόηση και η ανάγκη για εξέλιξη μέσα από τη δημιουργία κάτι νέου, κάνουν την επικοινωνία μας ξεκάθαρη. Διευκρινίζονται τα μηνύματα που ανταλλάσσονται και δημιουργείται μια διαφάνεια στόχων που υπερβαίνει το Εγώ (έχω δίκιο) προσεγγίζοντας το Εμείς (συνεννοούμαστε).

Δημήτριος – Ζώης Σπύρου Ψυχολόγος / psychologynow.gr