Νέες έρευνες διαχωρίζουν τη γονική εξάντληση από την επαγγελματική εξάντληση και την κατάθλιψη.

Η γονική εξάντληση αναδύεται ως μια νέα πραγματικότητα. Επιμορφωτές στις σχολές γονέων και άλλοι ειδικοί ψυχικής υγείας έχουν κατανοήσει προ πολλού την κλινική χρησιμότητα αυτής της έννοιας, αλλά παραμένει αμφιλεγόμενη. Μια καινούργια έρευνα, η οποία δημοσιεύτηκε στο επιστημονικό περιοδικό Clinical Psychological Science, επιδιώκει να ξεκαθαρίσει τις διαφωνίες.

Διενεργήθηκαν δύο έρευνες, με συνολικά 3.482 συμμετέχοντες, για να διευκρινισθεί, αν η έννοια της γονικής εξάντλησης διαφοροποιείται από τη έννοια της επαγγελματικής εξάντλησης και, επιπλέον, αν διαφοροποιείται από την κλινική κατάθλιψη. Οι αναλύσεις επιδεικνύουν ξεκάθαρες διαφορές ανάμεσα στις τρεις έννοιες, καθώς και μερικές επιπτώσεις στην αιτιολογία.

Δεν είναι ότι είμαι αγχωμένη. Είναι σαν να έχω ξεπεράσει το στάδιο του άγχους και απλά να είμαι πλέον απαθής. Μου φαίνεται αδύνατον να διαχειριστώ τα παιδιά μου και τις ατελείωτες ανάγκες τους. Συνέχεια τα θαλασσώνω. … Μου λένε συχνά: «Πρέπει να σου είναι δύσκολο να αφήνεις τα παιδιά σου και να πηγαίνεις στη δουλειά» και εγώ δεν μπορώ να τους πω το πικρό μου μυστικό – ανυπομονώ να πάω στη δουλειά. Εκεί νιώθω επιτυχημένη. Εκεί ξέρω τι πρέπει να κάνω, το κάνω και όλοι είναι ευχαριστημένοι με τη δουλειά μου. Είμαι ήρεμη και συγκεντρωμένη στη δουλειά. Νιώθω την ενέργεια της επιτυχίας, με καταλαβαίνετε; Η ανατροφή των παιδιών απλά δεν είναι έτσι. (Άννα, συμμετέχουσα σε σχολή γονέων).

Μια άλλη ονομασία για την εξάντληση:

Η γονική εξάντληση είναι το ίδιο με την επαγγελματική εξάντληση; Ή μήπως είναι απλώς κατάθλιψη, αλλά με διαφορετική ονομασία; Όταν διάβασα την έρευνα, σκέφτηκα αμέσως τη δήλωση της Άννας μετά από ένα μάθημα γονέων. Είναι σαφές ότι η Άννα δεν πάσχει από εξάντληση με την ευρύτερη έννοια της λέξης. Είναι εξαντλημένη από το να είναι γονέας, όχι από τη δουλειά της. Στην πραγματικότητα, η δουλειά της είναι το μόνο πράγμα που της προσφέρει ικανοποίηση και αποτελεσματικότητα αυτή τη στιγμή.

Το γεγονός ότι βιώνει ευχαρίστηση στη δουλειά, ενδιαφέρεται για τη δουλειά της και είναι ενεργητική και γεμάτη ώθηση για αυτήν, υποδηλώνει ότι η Άννα δεν πάσχει από κλινική κατάθλιψη. Η κατάθλιψη θεωρείται μια πάθηση χωρίς προδιαγραφές. Δεν είναι κάτι που φεύγει και έρχεται, είναι γενική. Διαποτίζει τις περισσότερες πτυχές της ζωής.

Άτομα, τα οποία βιώνουν κλινική κατάθλιψη, τείνουν να είναι εξαντλημένα. Δεν μπορούν να κοιμηθούν, είναι αφηρημένα και αναποτελεσματικά στη δουλειά τους. Τους διακατέχει μια αίσθηση βαρύτητας ή βραδύτητας, η οποία μπορεί να υποχωρεί και να επανέρχεται καθ’ όλη τη διάρκεια της ημέρας, αλλά δεν οριοθετείται από τις ώρες στη δουλειά ή στο σπίτι.

Η Άννα βιώνει κάτι διαφορετικό από την επαγγελματική εξάντληση και την κατάθλιψη. Βιώνει γονική εξάντληση. Είναι μια ελάχιστα κατανοητή κατάσταση, την οποία λίγοι ειδικοί ψυχικής υγείας έχουν στα υπόψη τους, και ακόμα λιγότεροι γιατροί. Αν η Άννα επικοινωνούσε με τον γιατρό της ή τον ψυχολόγο της, θα ήταν πιο πιθανό να τη διαγνώσει με κατάθλιψη πάρα με γονική εξάντληση. Και αυτό είναι πρόβλημα, γιατί η θεραπεία κατά της κλινικής κατάθλιψης μπορεί να μην είναι αποτελεσματική στη γονική εξάντληση.

Η τρέχουσα έρευνα χρησιμοποίησε ανάλυση παραγόντων για να εξακριβώσει, εάν η γονική εξάντληση έχει διαφορετική έννοια – διαφορετική από την επαγγελματική εξάντληση και διαφορετική από την κατάθλιψη. Για να το καταφέρουν, χρησιμοποίησαν μια ποικιλία εργαλείων, συμπεριλαμβανομένης μιας κλίμακας επαγγελματικής εξάντλησης και μιας κλίμακας γονικής εξάντλησης.

Στη δεύτερη μελέτη, οι ερευνητές πρόσθεσαν μια κλίμακα ευρείας κατάθλιψης, μια κλίματα ικανοποίησης γονέων, μια κλίμακα γονικής παραμέλησης, μια κλίμακα γονικής βίας και ένα ερωτηματολόγιο αυτοκτονικού ιδεασμού.

Επιπλέον, η δεύτερη έρευνα χρησιμοποίησε δευτερεύοντα εργαλεία μέτρησης της κατάθλιψης, όπως μετρήσεις προβληματικής χρήσης αλκοόλ, διαταραγμένου ύπνου και σωματικών προβλημάτων. Για να γίνει ορατή η διαφορά ανάμεσα γονικής και επαγγελματικής εξάντλησης, συμπεριλήφθηκαν και μετρήσεις σχετικά με την εργασιακή ικανοποίηση και τη γονική ικανοποίηση.

Γονική εξάντληση: Είναι πραγματικότητα

Τα αποτελέσματα της μελέτης αποδεικνύουν ότι, η γονική εξάντληση διαφοροποιείται από την επαγγελματική εξάντληση και την κατάθλιψη.

Μπορούμε να διαχωρίσουμε τη γονική εξάντληση σε τρεις κύριες κατηγορίες:

• Εξάντληση
• Αποστασιοποίηση
• Έλλειψη αποδοτικότητας
• Εξάντληση

Οι εξαντλημένοι γονείς είναι εξουθενωμένοι από τις ακατάπαυστες απαιτήσεις της γονικής μέριμνας. Και ενώ μπορεί να έχουν περιόδους ξεκούρασης, δεν επαναφορτίζονται ποτέ πλήρως. Βρίσκονται πάντα σε λειτουργία επιβίωσης, γεγονός το οποίο φυσικά οδηγεί σε περισσότερη εξάντληση και πίεση.

Επιπλέον, η γονική εξάντληση συνδέεται με τη διαταραχή του ύπνου σε διάφορες μορφές. Τα παιδιά συνήθως παρεμβαίνουν άμεσα στον ύπνο – ξυπνώντας μέσα στη νύχτα ή πολύ νωρίς το πρωί. Επίσης, η εξάντληση σχετίζεται με την προβληματική χρήση του αλκοόλ, η οποία παρεμποδίζει τον ξεκούραστο ύπνο. Πολλοί εξαντλημένοι γονείς χρονοτριβούν την ώρα του ύπνου, ως μια απελπισμένη προσπάθεια να χαρίσουν στον εαυτό τους λίγο καταπραϋντικό «αναισθητικό» (το οποίο δεν σημαίνει ότι φροντίζουν τον εαυτό τους).

Τέλος, η γονική εξάντληση μπορεί να οδηγήσει σε συναισθήματα ενοχής και πίεσης, τα οποία διαταράσσουν τον ύπνο.

Αποστασιοποίηση

Οι εξαντλημένοι γονείς αναφέρουν μια αίσθηση αποστασιοποίησης από τα παιδιά τους. Βρίσκονται στον αυτόματο πιλότο και δεν μπορούν να απολαύσουν τις καθημερινές γονικές αλληλεπιδράσεις που πριν τους χάριζαν ευχαρίστηση. Τους είναι δύσκολο να προσφέρουν στα παιδιά τους την αίσθηση, ότι είναι άξια αγάπης, το οποίο σημαίνει ότι και η δικιά τους αίσθηση, ότι είναι καλοί γονείς, είναι ανεπαίσθητη. Αυτό μπορεί να εξελιχθεί σε έναν φαύλο κύκλο.

Έλλειψη αποδοτικότητας

Οι εξαντλημένοι γονείς νιώθουν αναποτελεσματικοί. Μπορεί να βιώνουν συγκεκριμένες προκλήσεις – αδελφική αντιπαλότητα, μαθησιακές δυσκολίες, γονική μέριμνα ενός παιδιού με έντονα αντιδραστική ιδιοσυγκρασία ή οποιαδήποτε άλλη κατάσταση που εμφανίζεται ως αδιέξοδος. Μπορεί να προσπαθήσουν να παρέμβουν, να δουν τις προσπάθειές τους να αποτυγχάνουν και να αισθάνονται ακόμη πιο αναποτελεσματικοί. Αισθάνονται ότι, η ανατροφή των παιδιών είναι ένα πολύ δύσκολο καθήκον, για το οποίο είναι ακατάλληλοι.

Είναι η γονική εξάντληση απλώς μια διαφορετική ονομασία της κατάθλιψης;

Η κατάθλιψη είναι μια πάθηση χωρίς προδιαγραφές. Το οποίο σημαίνει ότι, ένα άτομο με κλινική κατάθλιψη θα εμφανίσει συμπτώματα σε όλους τους τομείς της ζωής του. Ας το δούμε σε ένα παράδειγμα.

Αν πω σε ένα κλινικά καταθλιπτικό άτομο ότι, θα προσλάβω μια νταντά, μια οικονόμο και ένα προσωπικό βοηθό για αν αναλάβουν το 95% των καθημερινών του υποχρεώσεων, και ότι τον στέλνω διακοπές σε ένα θέρετρο σε ένα εξωτικό νησί με όλα τα έξοδα πληρωμένα, πιθανότατα θα εμφανιστεί στο θέρετρο, θα πάει στο δωμάτιό του και θα κοιμηθεί. Δε θα καταφέρει να δείξει ενδιαφέρον για τις ευκαιρίες του θέρετρου. Ακόμα και το φαγητό των πέντε αστέρων δε θα τον δελεάσει.

Αν κάνω το ίδιο με έναν εξαντλημένο γονέα, η κατάληξη θα είναι διαφορετική. Σίγουρα τις πρώτες μέρες, αυτός ο γονέας θα χρειαστεί ξεκούραση. Αλλά μετά θα είναι όλο ενθουσιασμό. Ο εξαντλημένος γονέας, σίγουρος ότι τα παιδιά του είναι σε καλά χέρια και οι δουλείες του διεκπεραιώνονται και ότι είναι ελεύθερος να αφοσιωθεί στη φροντίδα του εαυτού του, θα συνεχίσει ανάλογα.

Η εξάντληση είναι συνδεδεμένη με συγκεκριμένες προδιαγραφές για τον εξαντλημένο γονέα. Αυτό σημαίνει ότι είναι μια διαφορετική πάθηση από την κατάθλιψη και πρέπει να αναγνωριστεί ως τέτοια.

Θεραπεύοντας την εξάντληση αντιμετωπίζοντας τους τρεις παράγοντες:

Από τους τρεις παράγοντες, η αποστασιοποίηση είναι ίσως η πιο επικίνδυνη για τη μακροπρόθεσμη ψυχική υγεία των παιδιών. Όταν ο γονέας είναι αποστασιοποιημένος, δεν μπορεί να εναρμονιστεί με το παιδί του, και αυτό μπορεί να οδηγήσει σε επιβλαβή αποτελέσματα.

Η εξάντληση και η αναποτελεσματικότητα μπορούν να αντιμετωπιστούν άμεσα, μέσω υποστηρικτικών υπηρεσιών και εκπαίδευση. Σε αντίθεση με πιο παλιά, τώρα οι γονείς προσπαθούν να μάθουν μόνοι τους. Υπάρχουν τόσες πολλές μέθοδοι εξοικονόμησης χρόνου, από τα οποία μπορούν να επωφεληθούν οι γονείς, αλλά συχνά δεν υπάρχει ένα λεγόμενο «δίκτυο γιαγιά», δηλαδή ένα δίκτυο από πιο έμπειρους γονείς, από τους οποίους θα μπορούσαν να μάθουν.

Τα κοινωνικά μέσα δικτύωσης μπορούν να δημιουργήσουν ένα τοξικό περιβάλλον πίεσης και ηθικολογίας σχετικά με τη γονική μέριμνα, το οποίο καθιστά τη μάθηση από πιο έμπειρους γονείς ακόμα πιο δύσκολη.

Παραδόξως, ο ηθικός παράγοντας της γονικής μέριμνας μπορεί να οδηγήσει στην εξάντληση, λέει η κύρια συγγραφέας της έρευνας, Moira Mikolajczak. Οι γονείς προσπαθούν να είναι τέλειοι, και όταν αυτό δεν πετυχαίνει, εξαντλούνται. Η εκμάθηση από ειδικούς, πώς να μεγαλώνουν τα παιδιά τους πιο έξυπνα, και όχι πιο δύσκολα, μπορεί να είναι ωφέλιμο σε πολλά επίπεδα.

Και τέλος, είναι απολύτως απαραίτητο να ενημερωθούν οι γιατροί της πρωτοβάθμιας περίθαλψης και οι ψυχολόγοι για τη γονική εξάντληση, έτσι ώστε να μπορέσουν να ενημερώσουν τους ασθενείς τους, να γνωρίζουν ότι, τα συμπτώματα διαφέρουν από την κλινική κατάθλιψη και να τους ενθαρρύνουν τους να αναζητήσουν την κατάλληλη βοήθεια.

Πηγή: psychologytoday.com
Απόδοση: Σοφία Ανδριανάκη
Επιμέλεια: psychologynow.gr