Το μυαλό έχει την τάση να ψάχνει κάποιον να κατηγορήσει για τα αρνητικά πράγματα που μας συμβαίνουν. Κατανοώντας αυτόν τον αμυντικό μηχανισμό του μυαλού θα γίνουμε πιο υπεύθυνοι και θα βελτιώσουμε τη διαχείριση των συναισθημάτων μας.

Κάποιοι άνθρωποι δεν μπορούν να δεχτούν τα λάθη τους. Αντί να πάρουν ευθύνη για τις πράξεις τους, προβάλλουν το φταίξιμο στους άλλους. Αυτή η αντίδραση σχετίζεται με μια στρατηγική του μυαλού να αποφεύγει να αντιμετωπίζει την πραγματικότητα και να ψάχνει κάποιον να κατηγορήσει.

Αν και μπορεί να μην το συνειδητοποιείτε, το μυαλό σας προσπαθεί να ρίξει το φταίξιμο σε κάποιον άλλον για όσα σας συμβαίνουν. Το κάνει για σημαντικά αλλά και για μικρά και ασήμαντα πράγματα. Ψάχνοντας κάποιον να κατηγορήσεις για τη στενοχώρια, την κακοτυχία ή τις αναποδιές σου είναι ένας ισχυρός αμυντικός μηχανισμός, καθώς έτσι ρίχνεις το βάρος στους άλλους, για πράγματα που κάποιες φορές σε προβληματίζουν.

Αν ο σύντροφός σου σε εγκαταλείψει ξαφνικά, το μυαλό ίσως σου ψιθυρίσει ότι μάλλον υπάρχει τρίτο πρόσωπο. Δεν είναι πάντα εύκολο να δεχτείς ότι κάποιες φορές η αγάπη τελειώνει. Και αν αποτύχεις σε ένα διαγώνισμα, φταίει ο καθηγητής που δεν σε συμπαθεί. Πολλοί άνθρωποι ψάχνουν για έναν αποδιοπομπαίο τράγο σχεδόν συνέχεια.

Μπορούμε να παρομοιάσουμε το παιχνίδι του φταιξίματος με έναν ανεμιστήρα που γυρίζει και τυχαία μοιράζει ευθύνες για τα πράγματα που μας συμβαίνουν. Μερικοί άνθρωποι το κάνουν πιο φανερά. Άλλοι συγκρατούνται περισσότερο πριν αρχίσουν να κατηγορούν κάποιον. Αυτό το φαινόμενο είναι πιο συχνό απ’ ό,τι νομίζουμε, και σχετίζεται με την κακή διαχείριση συναισθήματος. Όταν τα πράγματα δεν πάνε όπως περιμέναμε, έχουμε ανάγκη να καταλάβουμε τι συνέβη. Και αυτό μερικές φορές γίνεται με το να κατηγορούμε άλλους.

Γιατί το μυαλό ψάχνει κάποιον να κατηγορήσει για αυτά που μας συμβαίνουν;

Φαντάσου ότι περπατάς στο δρόμο και γλιστράς πάνω σε πεσμένα φύλλα. Καθώς σηκώνεσαι, ενοχλημένος που έγινες θέαμα, αρχίζεις να σκέφτεσαι πως φταίει ο δήμος που δεν κρατάει καθαρό το πεζοδρόμιο.

Η προσπάθεια να ρίξουμε κάπου το φταίξιμο είναι μερικές φορές ευκολότερη από το να αποδεχτούμε ότι υπάρχει και η κακή τύχη και δεν είναι πάντα δυνατό να βρούμε συγκεκριμένους ενόχους. Η ζωή καμιά φορά μας φέρνει κακοτυχίες τόσο τυχαίες που είναι άχρηστο να προσπαθούμε να βρούμε κάποιον να κατηγορήσουμε. Παρ’ όλ’ αυτά το μυαλό χρειάζεται κάποιον να ρίξει το φταίξιμο για ό,τι μας συνέβη.

Το μυαλό κυβερνάται από την ιδέα αιτίου και αποτελέσματος. Αν κάτι συμβαίνει, τότε υπάρχει λόγος. Επιπλέον, το μυαλό θα μας πει ότι η αιτία της αναποδιάς είναι κάποιος άλλος, και όχι εμείς. Με αυτόν τον τρόπο, απελευθερώνουμε τα αρνητικά συναισθήματα που έχουμε γι’ αυτό που μας συνέβη.

Γιατί το μυαλό παίζει το παιχνίδι του φταιξίματος;

Το μυαλό προσπαθεί να ρίξει κάπου το φταίξιμο και αυτό συμβαίνει πολύ συχνότερα απ’ όσο νομίζουμε. Τα μέσα μαζικής ενημέρωσης το γνωρίζουν αυτό και το χρησιμοποιούν προς όφελός τους.

Σε μια έρευνα (*1) από το πανεπιστήμιο του Άμστερνταμ, οι ερευνητές βρήκαν ότι οι εφημερίδες που προσπαθούν να δημιουργήσουν εντυπώσεις, συνήθως έχουν μια κοινή στρατηγική. Προσπαθούν πάντα να κατηγορήσουν κάποιον για όσα συμβαίνουν. Οι ένοχοι είναι σχεδόν πάντα σημαντικοί άνθρωποι, διάσημοι, ή κάποιο πολιτικό κόμμα. Είναι εύκολο να χειραγωγήσει κανείς αυτή τη διαδικασία.

Όμως, είναι και κάτι που όλοι μας χρησιμοποιούμε, σχεδόν ασυναίσθητα, για τους παρακάτω λόγους:

• Οι άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτή την πρακτική ως αμυντικό μηχανισμό. Ρίχνοντας το φταίξιμο σε άλλους απελευθερωνόμαστε από την ευθύνη.
• Η επίρριψη ευθυνών είναι στρατηγική επίθεσης, και μέσω αυτής οι άνθρωποι προσπαθούν να πληγώσουν άλλους, όταν είναι θυμωμένοι.
• Οι περισσότεροι άνθρωποι δεν είναι καλοί στο να αναλύουν γιατί συμβαίνουν κάποια πράγματα. Παρασύρονται από προκαταλήψεις, μεροληψίες και δεν αναλογίζονται τα όσα έγιναν.

Όλα τα αρνητικά πράγματα μας ενοχλούν

Πολλοί άνθρωποι έχουν την ικανότητα συναισθηματικής διαχείρισης ενός τρίχρονου παιδιού. Δεν αντέχουν την απογοήτευση, προσπαθούν να ξεφύγουν από τις ευθύνες, είναι αλλεργικοί στα αρνητικά συναισθήματα. Όταν κάνουν κάποιο λάθος ή όταν συμβαίνει κάτι πέρα από τον έλεγχό τους, διοχετεύουν σε άλλους την οργή τους, ψάχνουν για ενόχους, δεν αναλαμβάνουν την ευθύνη.

Αυτή η χαμηλή ανοχή στο λάθος και στις ανεξέλεγκτες πτυχές της ζωής, τους υποβάλει σε μια κατάσταση συνεχούς θυμού. Αυτό μπορεί να δημιουργήσει προβληματικές καταστάσεις, αλλά και για τους ίδιους και για τους γύρω τους.

Τι μπορείς να κάνεις όταν το μυαλό σου κατηγορεί τους άλλους για ό,τι σου συνέβη;

Το ανθρώπινο μυαλό έχει πολλαπλούς αμυντικούς μηχανισμούς τους οποίους οι περισσότεροι δεν γνωρίζουν. Εξαιτίας αυτού, οι άνθρωποι παρασύρονται από παράλογες σκέψεις και από ιδέες όπως Αυτό μου συνέβη για κάποιο λόγο και κάποιος φταίει γι’ αυτό.

Όταν ψάχνεις για αποδιοπομπαίο τράγο, δώσε λίγο χρόνο στον εαυτό σου να αναλογιστεί. Πριν κατηγορήσεις άλλους ανθρώπους, ακόμα κι αν είναι πολιτικά πρόσωπα ή η κοινωνία γενικά, προσπάθησε να σκεφτείς τη δική σου ευθύνη, να καταλάβεις σε τι βαθμό μπορεί να φταις. Εστίασε στον εαυτό σου και ψάξε για λύσεις γι’ αυτό που σου συμβαίνει. Αυτή είναι η μόνη στρατηγική για να γίνεις πιο υπεύθυνο άτομο. Και παράλληλα θα βελτιώσεις τη ζωή σου.

*Έρευνα: 1. Hameleers, M., Bos, L., & de Vreese, C. H. (2019). Shoot the messenger? The media’s role in framing populist attributions of blame. Journalism, 20(9), 1145–1164. https://doi.org/10.1177/1464884917698170
Απόδοση: Ισμήνη Τσοχαλή, επιμελήτρια κειμένων
Πηγή: psychologynow.gr