Στις αρχές Ιουνίου η Ευρώπη έβγαινε κατάκοπη και τραυματισμένη από το πρώτο πανδημικό κύμα. Τα αυστηρά lockdown έσωσαν τα υγειονομικά συστήματα από την κατάρρευση.

Η έλευση του καλοκαιριού, όμως, γέμισε τους Ευρωπαίους με λαχτάρα για διακοπές, ενώ η Ε.Ε. ενθάρρυνε το άνοιγμα των εσωτερικών συνόρων, επιθυμίες και αποφάσεις που, δυστυχώς, πληρώθηκαν πολύ ακριβά.

Ενα ισχυρό δεύτερο πανδημικό κύμα, πολύ πιο θανατηφόρο από το πρώτο, εξανάγκασε τις ευρωπαϊκές κυβερνήσεις να επιβάλουν νέα περιοριστικά μέτρα, τραυματίζοντας βαριά την οικονομία. Τη θερινή αισιοδοξία διαδέχθηκε η οδυνηρή επίγνωση ότι η χαλάρωση των μέτρων προστασίας προκάλεσε χιλιάδες θανάτους, λίγους μήνες πριν από την έλευση των εμβολίων. Στα 31 κράτη που επιβλέπει το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου Λοιμώξεων και Πρόληψης, 105.000 άνθρωποι κατέληξαν από COVID-19, μόνο τον Νοέμβριο. Ιδιαίτερα σκληρό υπήρξε το πλήγμα του δεύτερου κύματος στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, που βγήκε σχετικά αλώβητη από το πρώτο κύμα. Γιατί, όμως, η εύπορη, ανεπτυγμένη Ευρώπη βρέθηκε ξανά στον θανατηφόρο ιστό του φοβερού νέου κορωνοϊού;

Κατ’ αρχάς, υπήρξε υπέρμετρη σπουδή για την επανεκκίνηση της οικονομίας. Αν και η Ευρωπαϊκή Επιτροπή τον Απρίλιο εξέδωσε οδικό χάρτη για την επιστροφή στην ομαλότητα, οι περισσότερες κυβερνήσεις κινήθηκαν ταχύτερα, αψηφώντας τις συστάσεις της. Μεθυσμένοι από τη λαχτάρα των διακοπών, περισσότερα από 4 εκατ. άνθρωποι επισκέφθηκαν την Ισπανία, τον Ιούλιο και τον Αύγουστο, χωρίς υποχρέωση να υποβληθούν σε τεστ ή να τεθούν σε καραντίνα κατά την επιστροφή τους. Νέες μελέτες υποδεικνύουν ότι ένα από τα κυρίαρχα στελέχη του κορωνοϊού εμφανίστηκε στην Ιβηρική (Ισπανία) και με την επιστροφή των τουριστών μεταδόθηκε παντού. Την ίδια στιγμή, σε όλη τη Μεσόγειο οι τουρίστες διασκέδαζαν σε πάρτι σε ιδιωτικές επαύλεις, ακυρώνοντας τα οποία περιοριστικά μέτρα είχαν επιβάλει οι κυβερνήσεις.

Η μέχρι σήμερα έρευνα υποδεικνύει ότι το βιαστικό άνοιγμα των εσωτερικών συνόρων της Ευρώπης, χωρίς ουσιώδεις περιορισμούς, και οι τουριστικές μετακινήσεις αποτελούν τις ρίζες του δεύτερου κύματος. Στην κεντρική και ανατολική Ευρώπη, παραπληροφόρηση, ασαφείς οδηγίες και μια γενική χαλαρότητα αποτέλεσαν τα βασικά χαρακτηριστικά του πανδημικού θέρους. Ο Πολωνός πρωθυπουργός Ματέους Μοραβιέτσκι, τον Ιούλιο, καλώντας του συμπατριώτες του να προσέλθουν στις κάλπες, είχε δηλώσει: «Χαίρομαι που διαρκώς ελαττώνεται ο φόβος γι’ αυτόν τον ιό. Δεν χρειάζεται να φοβάστε άλλο». Σήμερα η Πολωνία αντιμετωπίζει ένα ισχυρότερο δεύτερο κύμα, που έχει οδηγήσει τα νοσοκομεία στα όρια της κατάρρευσης.

Τα ίχνη του δεύτερου κύματος ήταν ορατά ήδη από τα μέσα Αυγούστου, όταν τα λιγοστά κρούσματα άρχιζαν να πολλαπλασιάζονται. Παρά τη δυσοίωνη πραγματικότητα, οι ευρωπαϊκές κυβερνήσεις εξακολούθησαν τον «ύπνο του δικαίου», αναβάλλοντας την εφαρμογή μέτρων. Οι ελάχιστες εξαιρέσεις, χώρες που έδρασαν τάχιστα (Δανία, Φινλανδία, Ισλανδία, Νορβηγία), απολαμβάνουν σήμερα τους καρπούς της σύνεσής τους. Η Ιρλανδία κατέγραψε από την 1η Σεπτεμβρίου λιγότερους από 300 θανάτους, το 15% του τραγικού απολογισμού του πρώτου κύματος, χάρη στα αυστηρά μέτρα που επέβαλε έγκαιρα.

Είναι αμφίβολο αν τα χειρότερα έχουν περάσει, προειδοποιούν οι ειδικοί, που φοβούνται ότι ήδη το σπέρμα του τρίτου κύματος της πανδημίας ελλοχεύει σε κάποιες ευρωπαϊκές κοινωνίες, καθώς προετοιμάζονται για την εορταστική περίοδο. Στη Βρετανία, η κυβέρνηση προχώρησε σε προσωρινή χαλάρωση των μέτρων, ώστε να μπορούν να συναντηθούν τα μέλη τριών διαφορετικών νοικοκυριών, συνιστώντας απλώς προσοχή. Στο Βέλγιο, παρότι οι κανόνες παραμένουν αυστηροί, τα καταστήματα ανοίγουν για να υποδεχθούν τους καταναλωτές των Χριστουγέννων. Οι Αρχές εξακολουθούν να συζητούν ποια θα είναι η μοίρα των χιονοδρομικών κέντρων, ακριβώς όπως έκαναν πριν από λίγους μήνες με το άνοιγμα των καλοκαιρινών τουριστικών προορισμών.

Η καθηγήτρια Παγκόσμιας Δημόσιας Υγείας Ντεβί Σριντάρ, του πανεπιστημίου του Εδιμβούργου, δεν κρύβει την ανησυχία της. «Ανησυχώ ότι θα πληρώσουμε βαριά τις συναθροίσεις και τα χριστουγεννιάτικα πάρτι. Αν δεν αλλάξει ριζικά η συμπεριφορά, τα lockdown τον Ιανουάριο και Φεβρουάριο θα γίνουν πραγματικότητα. Ο ιός αδιαφορεί αν είναι Χριστούγεννα».

JOHN HOLDER, MATINA STEVIS-GRINDNEFF, ALLISON McKANN / THE NEW YORK TIMES