Τι κάνει την τρομακτική εμπειρία και την αίσθηση του φόβου απολαυστική; Οι ερευνητές από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία απαντούν.

Στοιχειωμένα σπίτια, ταινίες τρόμου και ιστορίες φαντασμάτων αποτελούν μερικές από τις απολαύσεις της περιόδου του φθινοπώρου, που συμπίπτει με το ολοένα και πιο δημοφιλές μυστικιστικό Χάλοουιν. Μανιακοί, ζόμπι και κάθε λογής τρομακτικό φάντασμα είναι «απολαυστικό» υπό τον όρο ότι ο φόβος που προκαλεί παραμένει εντός «ορίων», που δεν είναι ούτε πολύ τρομακτικό αλλά ούτε και πολύ ήρεμο. Νέα έρευνα από την Αμερικανική Ψυχολογική Εταιρεία συνδέει αυτό το γλυκό σημείο του ψυχαγωγικού φόβου με ένα εύρος διακυμάνσεων του καρδιακού ρυθμού, ρίχνοντας φως στη σύνδεση του νου και του σώματος με τον φόβο και την διασκέδαση.

Λεπτή η ισορροπία ανάμεσα στο φόβο και την απόλαυση

Η έρευνα, που θα δημοσιευθεί στο περιοδικό Psychological Science, αποκαλύπτει ότι ο τρόμος μας διασκεδάζει πιο αποτελεσματικά όταν προκαλεί μια ξεχωριστή φυσική απόκριση, μετρημένη από τις αλλαγές του καρδιακού ρυθμού, χωρίς ωστόσο να τρομάζουμε τόσο ώστε το συναίσθημα να γίνεται συντριπτικό. Αυτή η λεπτή γραμμή μεταξύ διασκέδασης και δυσάρεστης εμπειρίας μπορεί να διαφέρει από άτομο σε άτομο, σύμφωνα με τους ερευνητές.

«Ερευνώντας πώς οι άνθρωποι αντλούν ευχαρίστηση από το φόβο, διαπιστώνουμε ότι φαίνεται να υπάρχει ένα« γλυκό σημείο »όπου η απόλαυση μεγιστοποιείται», δήλωσε χαρακτηριστικά ο Marc Malmdorf Andersen, ερευνητής στο Interacting Minds Center στο Aarhus University και επικεφαλής συγγραφέας της μελέτης. «Η μελέτη μας παρέχει μερικά από τα πρώτα εμπειρικά στοιχεία για τη σχέση μεταξύ φόβου, απόλαυσης και φυσικής διέγερσης σε ψυχαγωγικές μορφές φόβου» συμπληρώνει.

Τι σημαίνει «ψυχαγωγικός φόβος»;

Ο ψυχαγωγικός φόβος αναφέρεται στη μικτή συναισθηματική εμπειρία του συναισθήματος φόβου και απόλαυσης ταυτόχρονα. Ο φόβος θεωρείται γενικά ένα δυσάρεστο συναίσθημα που εξελίχθηκε για να προστατεύσει τους ανθρώπους από βλάβες. Παραδόξως, οι άνθρωποι μερικές φορές αναζητούν τρομακτικές εμπειρίες για καθαρά ψυχαγωγικούς σκοπούς. «Οι προηγούμενες μελέτες για τον ψυχαγωγικό φόβο, ωστόσο, δεν μπόρεσαν να δημιουργήσουν μια άμεση σχέση μεταξύ της απόλαυσης και του φόβου» υποστηρίζουν οι ερευνητές, επισημαίνοντας ότι η μελέτη τους δεν έγινε σε ένα εργαστηριακό περιβάλλον, που μπορεί να επηρεάσει τα ευρήματα αλλά οι συμμετέχοντες παρακολουθήθηκαν καθώς έβλεπαν μια ταινία τρόμου.

Εδώ και χρόνια, οι ερευνητές υποπτεύονται ότι η φυσική διέγερση όπως ο παλμός που επιταχύνεται και η απελευθέρωση ορμονών στον εγκέφαλο, μπορεί να αποτελέσει βασική εξήγηση του γιατί τόσοι πολλοί άνθρωποι βρίσκουν ταινίες τρόμου και στοιχειωμένα σπίτια τόσο ελκυστικά. Μέχρι τώρα, ωστόσο, δεν έχει αποδειχθεί άμεση σχέση μεταξύ διέγερσης και απόλαυσης από τέτοιου είδους δραστηριότητες. «Καμία προηγούμενη μελέτη δεν έχει αναλύσει αυτήν τη σχέση σε υποκειμενικά, συμπεριφορικά, καθώς και σε φυσιολογικά επίπεδα» επισημαίνουν οι ερευνητές.

Ανακαλύπτοντας την χρυσή τομή

Σχεδιάζοντας τη σχέση μεταξύ φόβου και απόλαυσης, οι ερευνητές ανακάλυψαν μια αντίστροφη τάση σχήματος U, αποκαλύπτοντας ένα «γλυκό σημείο» όπου η απόλαυση που αντλείται από τον φόβο μεγιστοποιείται. «Εάν οι άνθρωποι δεν φοβούνται πολύ, δεν απολαμβάνουν την έλξη τόσο πολύ, πράγμα που συμβαίνει και αν φοβούνται πολύ» επισημαίνει ο επικεφαλής της μελέτης.

Τα δεδομένα έδειξαν επίσης ένα παρόμοιο ανεστραμμένο σχήμα U για τις μετρήσεις καρδιακού ρυθμού των συμμετεχόντων, υποδηλώνοντας ότι η απόλαυση σχετίζεται με ορθές αποκλίσεις από τη φυσιολογική κατάσταση ενός ατόμου. Ωστόσο, όταν η εμπειρία του φόβου προκαλεί μεγάλες και μακροχρόνιες αποκλίσεις από την κανονική κατάσταση, συχνά ακολουθούν δυσάρεστες αισθήσεις.