Το Βερολίνο γιορτάζει αυτές τις μέρες τα 30 χρόνια από την Πτώση του Τείχους του. Η αφορμή για γιορτή είναι σοβαρή και αδιαμφισβήτητη. Η διάθεση; Όχι τόσο…

Το Βερολίνο γιορτάζει αυτές τις μέρες τα 30 χρόνια από την Πτώση του Τείχους του. Χιλιάδες εκδηλώσεις, παραστάσεις, ξεναγήσεις, εκθέσεις, καλλιτεχνικές εγκαταστάσεις υποδέχονται ήδη τους επισκέπτες που εκτιμάται ότι θα ξεπεράσουν το ένα εκατομμύριο. Η αφορμή για γιορτή είναι σοβαρή και αδιαμφισβήτητη. Η διάθεση; Όχι τόσο…

Οι Βερολινέζοι έζησαν για χρόνια στον απόηχο και την δυναμική της πτώσης του Τείχους που χώριζε την πόλη τους –και τον κόσμο– στα δύο. Μια πόλη περιορισμών και απαγορεύσεων εξελίχθηκε μέσα σε τριάντα χρόνια σε κέντρο ελεύθερης έκφρασης, καλλιτεχνικής δημιουργίας, καινοτομίας, ανοχής στο διαφορετικό. Δεν θα μπορούσε ίσως κανείς να φανταστεί μεγαλύτερη δικαίωση για την ιστορία της πόλης. Η φετινή επέτειος ωστόσο δεν θυμίζει σε τίποτα την παλιά ευφορία. Αντιθέτως, φέρνει μαζί της μια μελαγχολία και δεν φταίει για αυτό ο βροχερός καιρός των ημερών.

Η Πτώση του Τείχους που βρήκε τόσα εκατομμύρια Γερμανών και όχι μόνο να γιορτάζουν τη νέα πραγματικότητα, να βλέπουν το μέλλον της Ευρώπης και του κόσμου με μεγαλύτερη αισιοδοξία, φέτος επισκιάζεται τόσο από την εσωτερική όσο και από την διεθνή κατάσταση. Η Γερμανία σε διαρκή πολιτική κρίση. Η ακροδεξιά σε άνοδο. Ο λαϊκισμός σε πρωτοφανή απήχηση. Την ίδια ώρα, η Ευρωπαϊκή Ένωση, το εγχείρημα ειρήνης -σύμβολο επιτυχίας της μεταπολεμικής συνεργασίας των κρατών-, περιμένει την αποχώρηση ενός από τα ισχυρότερα μέλη της, της Βρετανίας. Οι ΗΠΑ επιμένουν στο «Πρώτα η Αμερική» και η Ρωσία επαναδιεκδικεί δυναμικά τον διεθνή της ρόλο. Οι ηγέτες των χωρών του Ψυχρού Πολέμου είναι κραυγαλέα απόντες από τον φετινό εορτασμό. Ίσως επειδή κάποια στοιχεία του Ψυχρού Πολέμου είναι και πάλι κραυγαλέα παρόντα…

«Το πνεύμα της αισιοδοξίας» που είδαμε πριν από τριάντα χρόνια, ακόμη και πριν από δέκα, δεν είναι σήμερα αντιληπτό, δήλωσε πριν από λίγες μέρες ο υπουργός Πολιτισμού του Βερολίνου Κλάους Λέντερερ, το γραφείο του οποίου είναι αρμόδιο για τις επετειακές εκδηλώσεις. Παρόλα αυτά, η πόλη δεν τσιγκουνεύτηκε: περισσότερα από 10 εκατομμύρια ευρώ κόστισαν οι εκδηλώσεις αυτών των ημερών, εκ των οποίων τα 2,5 αφορούν υποδομές και μέτρα ασφάλειας. «Η διάθεση είναι κάπως στοχαστική, αλλά σίγουρα γιορτάζουμε. Κοιτάζουμε από κοινού πίσω στην ιστορία και συζητούμε για το μέλλον», σπεύδει να καθησυχάσει ο κ. Λέντερερ.

Σε μια προσπάθεια να δώσει στην επέτειο ακόμη πιο συμβολικό χαρακτήρα, ο ομοσπονδιακός υπουργός Εξωτερικών Χάικο Μάας, σε άρθρο του που δημοσιεύθηκε σε ευρωπαϊκές εφημερίδες, γράφει ότι αυτές οι μέρες αποτελούν μια ευκαιρία «να υπενθυμίσουμε στην Ευρώπη γιατί χρειάζεται να μείνει ενωμένη, ενώπιον αναδυόμενων γεωπολιτικών εντάσεων ανά τον κόσμο». Παραινέσεις από μεμονωμένες ευρωπαϊκές πρωτεύουσες «φθάνουν σε μη ακούοντα ώτα» στην Μόσχα, στο Πεκίνο και, δυστυχώς όλο και περισσότερο, στην Ουάσιγκτον. «Είναι μόνο η φωνή της Ευρώπης που διαθέτει αποφασιστική βαρύτητα. Για αυτό και η μονομερής δράση σε εθνικό επίπεδο θα πρέπει να αποτελεί ταμπού για την Ευρώπη», τονίζει ο υπουργός.

Η 25η επέτειος από την Πτώση του Τείχους το 2014 είχε θέσει στο επίκεντρο τους ηγέτες των χωρών που πρωταγωνίστησαν στα γεγονότα. Παρόντες, ο Μπαράκ Ομπάμα και ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Αυτή τη φορά, οι διοργανωτές, αντιλαμβανόμενοι τα σημεία των καιρών, θέτουν στο προσκήνιο την ίδια την Ευρώπη, αλλά και πάλι περιορίζουν σημαντικά την πολιτική διάσταση των εκδηλώσεων. Τον τόνο θα δώσει την Παρασκευή η νέα Πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν με ομιλία την οποία θα παρακολουθήσει και η Καγκελάριος Άγγελα Μέρκελ, η οποία την επόμενη μέρα, από κοινού με τον Ομοσπονδιακό Πρόεδρο Φρανκ-Βάλτερ Σταϊνμάιερ θα υποδεχθεί τους ηγέτες μόνο της Πολωνίας, της Τσεχίας, της Σλοβακίας και της Ουγγαρίας, με στόχο την ανάδειξη «της συμβολής αυτών των χωρών στην ειρηνική επανάσταση». Η ειρωνεία; Αυτές ακριβώς τις χώρες η Ε.Ε. τις καταγγέλλει κάθε τόσο για παραβιάσεις του κράτους δικαίου.

Ο Αμερικανός υπουργός Εξωτερικών, Μάικ Πομπέο, ο οποίος μάλιστα υπηρετούσε ως νεαρός στρατιώτης στις αμερικανικές δυνάμεις στην Γερμανία το 1989, αναμένεται στο Βερολίνο σήμερα, με αφορμή την επέτειο. Θα αποχωρήσει ωστόσο την επομένη, παραμονή της 9ης Νοεμβρίου και οι συναντήσεις του με τους Γερμανούς αξιωματούχους αναμένεται μάλλον να τονίσουν παρά να υποβαθμίσουν τις σημερινές διαχωριστικές γραμμές. ‘Αλλωστε ο Γερμανός ομόλογός του Χάικο Μάας, μάλλον δεν βοήθησε να βελτιωθεί το κλίμα, όταν, στο ίδιο άρθρο του, ευχαρίστησε για την συνεισφορά τους στην γερμανική επανένωση σχεδόν τους πάντες, ονομαστικά δε τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ενώ τους Αμερικανούς τους συμπεριέλαβε στους … «συμμάχους από την Δύση».

Την ατμόσφαιρα απαισιοδοξίας επιβεβαιώνουν πια και οι πλέον αρμόδιοι. Πριν από λίγους μήνες ο Γενικός Γραμματέας των Ηνωμένων Εθνών Αντόνιο Γκουτέρες έκανε λόγο για «επιστροφή του Ψυχρού Πολέμου», ενώ ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, ένας από τους πρωταγωνιστές του 1989, σε πρόσφατο άρθρο του στην εφημερίδα Izvestia, προειδοποιούσε για δύο επικίνδυνες τάσεις της εποχής: την περιφρόνηση προς το διεθνές δίκαιο και την στρατιωτικοποίηση της παγκόσμιας πολιτικής. Καλούσε μάλιστα Μόσχα και Ουάσιγκτον να καθίσουν και πάλι στο τραπέζι των διαπραγματεύσεων.

Όλα αυτά ρίχνουν βαριά την σκιά τους στην φετινή επέτειο, όσο και αν το Βερολίνο επιμένει πεισματικά να προβάλλει σχεδόν αυτάρεσκα τις μοναδικότητές του. Το βέβαιο είναι ότι όσοι επισκεφθούν αυτές τις μέρες την γερμανική πρωτεύουσα δεν θα απογοητευθούν. Ανάμεσα στα πάρτι, στην μπίρα, στις ιστορικές εκδηλώσεις και στα καλλιτεχνικά δρώμενα, το πνεύμα συμφιλίωσης και κοινού οραματισμού για το μέλλον, μπορεί να χάνεται στις συνόδους των ηγετών, αλλά παραμένει ακόμη ζωντανό στις συναντήσεις των πολιτών.