Το ζήτημα της αιρεσιμότητας που θα συνοδεύσει την προσφυγή στην προληπτική πιστωτική γραμμή του Ευρωπαϊκού Μηχανισμού Σταθερότητας (ESM) αποδείχθηκε το πιο ακανθώδες στη μαραθώνια τηλεδιάσκεψη του Eurogroup, που ξεκίνησε προχθές στις 5 μ.μ. ώρα Ελλάδος και ολοκληρώθηκε, χωρίς συμφωνία, χθες στις 9 το πρωί.

Παράλληλα, οι υπουργοί Οικονομικών της Ευρωζώνης δεν μπόρεσαν να συμφωνήσουν στη διατύπωση σχετικά με ένα πιθανό νέο ταμείο χρηματοδότησης της ανάκαμψης της ευρωπαϊκής οικονομίας – και ειδικά το αν θα περιλαμβάνει τη δυνατότητα έκδοσης κοινού χρέους.

Με τους υπουργούς εξαντλημένους –και κάποιους να πρέπει να ξεκινήσουν το πρόγραμμα της επόμενης μέρας– ο πρόεδρος του Eurogroup και υπουργός Οικονομικών της Πορτογαλίας Μάριο Σεντένο ανακοίνωσε (μέσω Twitter) την «αναστολή» της συνεδρίασης. Οι υπουργοί θα συνεδριάσουν ξανά σήμερα, στις 6 μ.μ. ώρα Ελλάδος.

Κόντρα Ιταλίας – Ολλανδίας

Η σχεδόν δεκαεπτάωρη (με πολλές διακοπές) πρώτη τηλεδιάσκεψη δεν αφήνει μεγάλα περιθώρια για αισιοδοξία ότι θα αλλάξει κάτι. Οι δύο χώρες που βρίσκονται σε επίκεντρο της αντιπαράθεσης, η Ολλανδία και η Ιταλία, «έχουν πολύ περιορισμένο πολιτικό χώρο για ελιγμούς», εκτιμούν ευρωπαϊκές πηγές με άμεση γνώση των διαπραγματεύσεων. Η Ολλανδία επιμένει ότι, έστω σε δεύτερη φάση, πρέπει να τεθούν όροι δημοσιονομικής και διαρθρωτικής προσαρμογής στις χώρες που έχουν προσφύγει στον ESM, ώστε να διορθωθούν δομικές τους αδυναμίες.

Σχετικά με το δεύτερο σημείο τριβής, δοκιμάστηκε σειρά διατυπώσεων που θα μπορούσε να γεφυρώσει τις διαφορές των δύο στρατοπέδων. Οι οπαδοί της κοινής έκδοσης χρέους, που περιλαμβάνουν πλέον, πλην των «9» που υπέγραψαν την πρόσφατη επιστολή προς τον Σαρλ Μισέλ, την Κύπρο και τη Μάλτα, επέμειναν σε μία πιο ρητή αναφορά στην ανάγκη σύστασης ενός ταμείου στα πρότυπα της πρόσφατης γαλλικής πρότασης, ακόμα κι αν οι τεχνικές λεπτομέρειες χρειαστούν κάποιους μήνες για να οριστικοποιηθούν. Διχογνωμία υπήρχε και για το κατά πόσον το συγκεκριμένο θέμα έπρεπε να παραπεμφθεί στους αρχηγούς κρατών και κυβερνήσεων. Ακόμα και η αρκετά γενικόλογη τελική διατύπωση που προτάθηκε δεν έγινε αποδεκτή από σειρά χωρών του Βορρά.

Το Παρίσι δείχνει διατεθειμένο να πιέσει μέχρι τέλους για μία λύση. «Καθώς μετράμε εκατοντάδες και χιλιάδες θανάτους, οι υπουργοί Οικονομικών παίζουν με λέξεις και επίθετα… Θα κριθούμε σφοδρά, πρώτα από την αγορά και μετά από τους πληθυσμούς μας», δήλωσε κατά τη διάρκεια της τηλεδιάσκεψης ο Γάλλος υπουργός Οικονομίας και Οικονομικών Μπρινό Λε Μερ. Αξιωματούχος της γαλλικής προεδρίας δήλωσε χθες στο Reuters ότι δεν αποκλείεται η χώρα του να προχωρήσει σε κοινή έκδοση χρέους με μία συμμαχία των προθύμων, παρότι δεν είναι αυτή η πρώτη της επιλογή. Παράλληλα, χαρακτήρισε «ακατανόητη» την ολλανδική στάση στο θέμα του ESM.

Tο Βερολίνο θεωρεί κι αυτό παράλογες τις απαιτήσεις της Ολλανδίας για επιβολή νέων μνημονίων. Ο κ. Λε Μερ και ο Γερμανός ομόλογός του, Ολαφ Σολτζ, σε tweets που αναρτήθηκαν εντός έξι λεπτών το ένα από το άλλο μετά το τέλος των συνομιλιών, κάλεσαν από κοινού τα υπόλοιπα κράτη-μέλη να σταθούν στο ύψος των περιστάσεων.

Ωστόσο, ο Σολτζ, σε συνέντευξη Τύπου χθες, ερωτώμενος για τα ευρωομόλογα, είπε ότι η χρηματοδότηση της ανάκαμψης είναι «κάτι που πρέπει να οργανώσουμε μαζί… εντός υφιστάμενων πλαισίων», όπως ο κοινοτικός προϋπολογισμός (το Πολυετές Δημοσιονομικό Πλαίσιο). Η γερμανική πλευρά, παρότι εμφανίζεται πρόθυμη να δείξει ευελιξία, τονίζει με κάθε ευκαιρία πόσο περίπλοκη θα είναι η διαδικασία σύστασης ενός νέου ταμείου και πόσο πιο απλή θα είναι η χρήση υφιστάμενων εργαλείων. Σημειώνεται, ωστόσο, ότι η τελευταία πρόταση που βρισκόταν στο τραπέζι για το ΠΔΠ πριν καταρρεύσουν οι διαπραγματεύσεις στα τέλη Φεβρουαρίου αφορούσε λιγότερο από 1,1 τρισ. ευρώ σε βάθος επταετίας – και η Γερμανία επιθυμούσε το ποσό αυτό να μειωθεί περαιτέρω. Αυτά ενώ η ΕΚΤ, διά στόματος Κριστίν Λαγκάρντ, εκτίμησε χθες στην τηλεδιάσκεψη ότι η Ευρωζώνη θα χρειαστεί δαπάνες ύψους 1-1,5 τρισ. ευρώ μόνο για φέτος για την αντιμετώπιση της κρίσης, ενώ η Ευρωπαϊκή Επιτροπή κατέθεσε προβλέψεις για ύφεση 10% στην Ε.Ε. το 2020.

Η ελληνική θέση, όπως διατυπώθηκε από τον υπουργό Οικονομικών Χρήστο Σταϊκούρα, ήταν ξεκάθαρα υπέρ της έκδοσης κοινού χρέους. Για τον ESM, ο κ. Σταϊκούρας επεσήμανε ότι είναι εναντίον οποιασδήποτε αιρεσιμότητας συνδέεται με τις μακροοικονομικές επιδόσεις. Οποιοσδήποτε έλεγχος, τόνισε, πρέπει να συνδέεται με τη χρησιμοποίηση των πόρων αποκλειστικά για δράσεις αντιμετώπισης των συνεπειών του κορωνοϊού.

Πού συμφώνησαν

Κατά τα άλλα, υπήρξε συμφωνία των υπουργών Οικονομικών για τη σύσταση ενός νέου πανευρωπαϊκού ταμείου εγγυήσεων από την Ευρωπαϊκή Τράπεζα. Το νέο ταμείο, με τη στήριξη εγγυήσεων ύψους 25 δισ. ευρώ από τα κράτη-μέλη, θα χορηγήσει επιπλέον χρηματοδότηση ύψους 200 δισ. ευρώ σε ευρωπαϊκές επιχειρήσεις όλων των μεγεθών – με ιδιαίτερη έμφαση στις μικρομεσαίες. Κατ’ αρχήν συμφωνία υπήρξε και για το πρόγραμμα επιδότησης εργασίας SURE της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που θα χορηγήσει δάνεια ύψους 100 δισ. ευρώ για τη στήριξη της απασχόλησης στα κράτη-μέλη της Ε.Ε. Το συγκεκριμένο πρόγραμμα συζητήθηκε εκτενώς, καθώς υπήρχαν ενστάσεις σχετικά με τη διασφάλιση της προσωρινής του φύσης, την εμβέλειά του αλλά και την αποτροπή σημείων τριβής με εθνικές αρμοδιότητες στα θέματα αυτά.

Το παρασκήνιο της συνεδρίασης

Ο Ολλανδός υπουργός Οικονομικών Βόπκε Χούκστρα ήταν ο αρνητικός πρωταγωνιστής της τηλεδιάσκεψης. Σύμφωνα με πληροφορίες, υπήρχαν κι άλλες χώρες που κινούνταν στο ίδιο μήκος κύματος με την Ολλανδία πριν από την έναρξη της συνεδρίασης σχετικά με τον ESM. Με το πέρασμα των ωρών, ωστόσο, ο κ. Χούκστρα έμεινε μόνος του – αλλά παρέμεινε άκαμπτος. Η σκληρή στάση του, διατυπωμένη σε μια μη διπλωματική γλώσσα, χωρίς καν αναφορές στον πόνο που βιώνουν τις τελευταίες εβδομάδες η Ιταλία και η Ισπανία, ξένισε τους συνομιλητές του.

Στην αντίστασή του στα ευρωομόλογα, ωστόσο, είχε συνοδοιπόρους. Ο Μάριο Σεντένο πρότεινε μια διατύπωση που ανέφερε ότι θα εξεταστούν «καινοτόμα χρηματοοικονομικά εργαλεία» υπό τον όρο της «καθοδήγησης των ηγετών» και της αναγνώρισης των χρηματοοικονομικών και πρακτικών ζητημάτων που προκύπτουν. Τα υπό συζήτηση εργαλεία, σύμφωνα με το προσχέδιο των συμπερασμάτων, χαρακτηρίζονταν «προσωρινά», «στοχευμένα» και «ανάλογα του τεράστιου κόστους της τρέχουσας κρίσης» – κόστος το οποίο πρέπει «να διαχυθεί στον χρόνο μέσω της χρηματοδοτικής τους δομής». Επιπλέον, αναφερόταν ότι τα εν λόγω εργαλεία πρέπει να είναι «συμβατά με τις Συνθήκες της Ε.Ε.», περιορίζοντας ακόμα περαιτέρω την εμβέλεια των πιθανών υπερβάσεων.

Τη διατύπωση αυτή ήταν διατεθειμένοι να αποδεχθούν –έστω και με επιφυλάξεις σχετικά με την αιρεσιμότητά της– οι «9+2», με την πιθανή εξαίρεση της Ιταλίας. Η Γερμανία ήταν έτοιμη κι αυτή να την προσυπογράψει. Για την Ολλανδία, την Αυστρία, τη Φινλανδία και τη Σουηδία (που δεν ανήκει στην Ευρωζώνη) ήταν υπερβολικά φιλόδοξη. Ειδικά η αμφίσημη αναφορά στη «δομή χρηματοδότησης» των νέων εργαλείων θεωρήθηκε ότι παραπέμπει σε αμοιβαιοποίηση.

Το προσχέδιο συμπερασμάτων, επιπλέον, ανέφερε ότι το «δίχτυ ασφαλείας» του ESM θα βασιστεί στην προληπτική πιστωτική γραμμή ECCL, προσαρμοσμένη στην πρόκληση του κορωνοϊού. Η τροποποιημένη πιστωτική γραμμή, που έχει μετονομαστεί σε Pandemic Crisis Support, θα είναι διαθέσιμη, αν εγκριθεί, σε όλα τα κράτη-μέλη με όρους που θα συμφωνηθούν εξαρχής, συναινετικά, από το Δ.Σ. του ESM. To τελευταίο αυτό σημείο ήταν ένα από τα επίμαχα: Οι Ιταλοί θεωρούν ακόμα και αυτή την τυποποιημένη αιρεσιμότητα υπερβολικά επιβαρυντική, με τον ESM να έχει γίνει τοξικός όρος στο ιταλικό πολιτικό λεξιλόγιο· αντιθέτως, η Ολλανδία επέμενε μέχρι τέλους σε πιο απαιτητικούς όρους.

Στο προσχέδιο γινόταν αναφορά στην τήρηση των κανόνων της Συνθήκης του ΕSM, που επίσης παραπέμπει υποχρεωτικά στην επιβολή κάποιων όρων. Ως προς το ύψος της χρηματοδότησης, περιορίζεται στο 2% του ΑΕΠ του κάθε κράτους-μέλους. Προβλέπεται η δυνατότητα το ποσό αυτό να αυξηθεί – αλλά ευρωπαϊκή πηγή εξηγεί ότι αυξημένες ανάγκες θα πρέπει να συνοδευτούν από πιο αυστηρούς όρους για την παροχή τους.

Η συνεδρίαση εξελίχθηκε σε αλλεπάλληλους γύρους, με ένα πρώτο διάλειμμα στις 8 μ.μ., που τελικά κράτησε ώς τη 1 π.μ., έπειτα από το οποίο «λύγισε» η Φινλανδία στο θέμα της αιρεσιμότητας, ενώ πλησίασαν και η Γαλλία με τη Γερμανία στο θέμα του ευρωομολόγου. Στον δεύτερο γύρο κορυφώθηκε η μονομαχία Ιταλών – Ολλανδών, με τους Ιταλούς, πάντως, να δηλώνουν στο τέλος διατεθειμένοι να κάνουν κάποιες υποχωρήσεις, αλλά διαπιστώνοντας ότι οι Ολλανδοί δεν σκόπευαν να κάνουν βήμα, δεν προχώρησαν ούτε κι εκείνοι. Στο σημείο αυτό ήταν που ο κ. Λε Μερ είπε «Ντροπή».

ΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΛΑΙΟΛΟΓΟΣ, ΕΙΡΗΝΗ ΧΡΥΣΟΛΩΡΑ-kathimerini.gr