To μήκους έξι μέτρων βαρύ, ατσάλινο κοφτερό μαχαίρι πέφτει με ορμή από την κορυφή του βραχίονα ενός τεράστιου γερανού και σε ελάχιστα δευτερόλεπτα καρφώνεται στο κουφάρι της βυθοκόρου «Ολγας» που βυθισμένη από το 2010 στο λιμάνι της Αλεξανδρούπολης έχει αχρηστεύσει τον μισό σχεδόν προβλήτα, ο οποίος προορίζεται να φιλοξενήσει μεγάλα φορτηγά και πολεμικά πλοία. Στον βυθό, επαγγελματίες δύτες δένουν τα τεμαχισμένα τμήματα, που ζυγίζουν έως και πενήντα τόνους το καθένα και ο γερανός τα βγάζει στην προκυμαία. Εννιακόσιοι τόνοι σίδερα πρέπει να απομακρυνθούν για να καθαρίσει ο βυθός και να απελευθερωθεί το πεντακοσίων μέτρων κρηπίδωμα απ’ όπου θα διακινούνται φορτία και, αν χρειαστεί, στρατεύματα από και προς τη Μεσόγειο και την ευρύτερη περιοχή της Μαύρης Θάλασσας έως και τη Βαλτική. Σε μικρή απόσταση, στην είσοδο του λιμανιού, θα καταφθάνει το υγροποιημένο αμερικανικό φυσικό αέριο για να διοχετεύεται, αεριοποιημένο πια, στον διερχόμενο αγωγό TAP.

«Μέχρι τα τέλη Οκτωβρίου οι εργασίες θα έχουν ολοκληρωθεί και το λιμάνι, «καθαρό» πλέον, θα είναι διαθέσιμο για τον επενδυτή», μας λέει ο απερχόμενος πρόεδρος του Οργανισμού Λιμένος Αλεξανδρούπολης, Χρήστος Δούκας. Οι ενδιαφερόμενοι, ισχυροί διεθνείς παίκτες, βιάζονται και η τοπική κοινωνία περιμένει να φανεί (επιτέλους) στο λιμάνι το μεγάλο αναπτυξιακό καράβι που θα απογειώσει την πόλη και θα αναδείξει την ευρύτερη περιοχή της ακριτικής Θράκης. «Εχω την αίσθηση ότι πλησιάζουμε στην απόληξη μιας διαδρομής διεργασιών πολλών ετών», μας λέει ο δήμαρχος Αλεξανδρούπολης, Γιάννης Ζαμπούκης.

Μεσημέρι Σαββάτου. Στον χώρο του λιμανιού ο γερανός δουλεύει ασταμάτητα για να ανασύρει τη βυθοκόρο και στην είσοδο του λιμεναρχείου καμιά πενηνταριά παράνομοι μετανάστες μόλις είχαν συλληφθεί, ενώ τους αποβίβαζαν σε παρακείμενη ακτή Τούρκοι διακινητές. «Κάθε μέρα έχουμε συλλήψεις, η Αλεξανδρούπολη έγινε και αυτή ένας θαλάσσιος δρόμος μεταφοράς παράνομων μεταναστών, εξηγεί ο κ. Δούκας. Τα παραλιακά καφέ και ουζερί σφύζουν από ζωή. Η εισβολή της Τουρκίας στη Συρία είχε ξεκινήσει αλλά το γεγονός ότι η χώρα τους βρίσκεται σε πόλεμο καθόλου δεν εμπόδισε χιλιάδες Τούρκους να «εισβάλουν», για ένα (ακόμα) ξένοιαστο Σαββατοκύριακο στην Αλεξανδρούπολη, η οποία αποτελεί γι’ αυτούς δημοφιλή προορισμό, όπως και στους Βούλγαρους γείτονες. Και αν οι Βούλγαροι υπερέχουν σε αριθμό στις επισκέψεις, οι Τούρκοι έχουν γερά πορτοφόλια, ξοδεύουν μεγάλα ποσά στο καζίνο και τη διασκέδαση. «Την Αλεξανδρούπολη την κρατάνε οι Τούρκοι που ξοδεύουν λεφτά και οι Βούλγαροι», μας λέει ο Αποστόλης, εισοδηματίας και άριστος γνώστης του τοπικού γίγνεσθαι.

Ο διαγωνισμός

Ολα δείχνουν πως ήγγικεν η ώρα η Αλεξανδρούπολη να κεφαλαιοποιήσει τη μεγάλη προίκα που της κληροδότησε η φύση, το λιμάνι της. Τα σχέδια αναβάθμισης είναι έτοιμα, οι μνηστήρες πολλοί και μένει να βγει στον αέρα ο διεθνής διαγωνισμός. Ποιος θα «ναυλοχήσει» στην πολύφερνη, λόγω ακριβώς του λιμανιού της, γεωπολιτικά νύμφη της Μεσογείου; Αμερικανοί, Ρώσοι, Κινέζοι, Ευρωπαίοι, Αραβες σπεύδουν στην πόλη τα τελευταία χρόνια για να εισπράξουν κλίμα και να υπογραμμίσουν το ενδιαφέρον τους. Δεν είναι, πάντως, όψιμο το διεθνές ενδιαφέρον για την Αλεξανδρούπολη.

Στο οθωμανικό Δεδέαγατς (Αλεξανδρούπολη), Ρωσία, Γερμανία, Γαλλία, Βρετανία, Ιταλία, Ελλάδα, Αυστροουγγαρία λειτουργούσαν έως το 1912, προφανώς για να επιτηρούν τα στενά των Δαρδανελλίων, που είναι ορατά από την προκυμαία. Τώρα, σε μια εποχή μεταβαλλόμενων ισορροπιών, σε όλα τα επίπεδα, στην ευρύτερη περιοχή της Ευρασίας, το λιμάνι στο οποίο μπαινοβγαίνουν κυρίως ψαροκάικα αναδεικνύεται σε υψίστης στρατηγικής σημασίας κόμβο. Με τη σχεδιαζόμενη διασύνδεσή του, μέσω ηλεκτροκίνητου σιδηροδρόμου –οι κ. Τσίπρας και Μπορίσοφ, ως πρωθυπουργοί, έχουν υπογράψει ήδη τα προβλεπόμενα– με το Μπουργκάς της Βουλγαρίας στα παράλια της Μαύρης Θάλασσας, καθίσταται πύλη εισόδου και εξόδου του αποκαλούμενου «χερσαίου Ελλησπόντου». Παρακάμπτονται έτσι τα στενά του Βοσπόρου και αλλάζει το τοπίο στις παγκόσμιες μεταφορές, στα ενεργειακά με τη λειτουργία του σταθμού υγροποίησης φυσικού αερίου στα ανοιχτά του λιμανιού.

Μικρότερο κόστος

«Με βάση τις μελέτες μας, ένα κοντέινερ σήμερα για να φτάσει από τον Πειραιά στη Μαύρη Θάλασσα μέσω Βοσπόρου κοστίζει 1.500 δολάρια και θα χρειαστεί 3,5-4 μέρες. Μέσω Αλεξανδρούπολης με το τρένο θέλει έξι ώρες και το κόστος του προβλέπεται λιγότερο από το μισό», εξηγεί ο κ. Δούκας, επισημαίνοντας και το τεράστιο ρίσκο ατυχημάτων στη διέλευση των μεγάλων πλοίων από τα στενά.

Εξίσου σημαντική όμως είναι η στρατιωτική σημασία του λιμανιού για το ΝΑΤΟ και τη Δύση γενικότερα, αφού μέσω «φιλικού δια-δρόμου» θα μπορεί να διακινεί στρατεύματα και εξοπλισμό προς θερμές ζώνες όπως η Ουκρανία, ο Καύκασος αλλά και οι χώρες της Βαλτικής, χωρίς να χρειαστούν τα Δαρδανέλλια. Τέσσερις φορές τα τελευταία χρόνια, σύμφωνα με τον κ. Δούκα, στρατιωτικές δυνάμεις του ΝΑΤΟ έκαναν «νόμιμη χρήση» των εγκαταστάσεων του λιμανιού και πέρασαν στρατό, άρματα μάχης, ελικόπτερα, προσωπικό κ.ά. για την ανάγκη ασκήσεων της Συμμαχίας στις Ρουμανία, Βουλγαρία και Ουγγαρία.

«Παρά τα όσα γράφτηκαν δεν προβλέπεται η δημιουργία στρατιωτικής βάσης στις εγκαταστάσεις του λιμανιού. Ο επενδυτής όμως δεσμεύεται από τον διαγωνισμό να επιτρέπει τη χρήση του κρηπιδώματος για την εξυπηρέτηση των μετακινήσεων στρατιωτικών δυνάμεων».

Οσο και αν επιμείναμε, ούτε ο κ. Δούκας ούτε οι υπόλοιποι συνομιλητές μας θέλησαν να ρισκάρουν, ανοιχτά τουλάχιστον, μια πρόβλεψη σε τίνος «χέρια» θα περάσει το λιμάνι. Ολοι τους όμως έδειξαν, με τον τρόπο τους, τους Αμερικανούς. Αλλωστε, ο Αμερικανός πρέσβης Τζέφρεϊ Πάιατ δεν παύει να διακηρύσσει δημόσια, και με κάθε ευκαιρία, ότι οι ΗΠΑ δεν θα αφήσουν να πάει σε «άλλον». Δεν θα την πάθουν, δηλαδή, για δεύτερη φορά, μετά εκείνη στη Θεσσαλονίκη.

Πλωτή εξέδρα τριακοσίων μέτρων

Από τις αρχές του χρόνου αναμένεται να ξεκινήσουν οι εργασίες για την εγκατάσταση της πλωτής εξέδρας αμερικανικού σχιστολιθικού φυσικού αερίου, σε απόσταση δέκα μιλίων ανοιχτά του λιμανιού της Αλεξανδρούπολης. Και ταυτόχρονα προβλέπεται ν’ αρχίσει η πόντιση στη θάλασσα του αγωγού που θα το μεταφέρει στη στεριά. Ο κ. Δούκας με αντιπροσωπεία της τοπικής κοινωνίας ταξίδεψε στο Λιβόρνο της Ιταλίας και είδε από κοντά να λειτουργεί μια πανομοιότυπη εξέδρα.

«Πρόκειται για ένα πλοίο μήκους τριακοσίων μέτρων, το οποίο έχει διαμορφωθεί ειδικά για την αεριοποίηση του υγροποιημένου φυσικού αερίου. Στην περίπτωσή μας θα είναι αγκυροβολημένο δέκα μίλια έξω από το λιμάνι και θα δέχεται υγροποιημένο φυσικό αέριο σε παγοκολόνες σε θερμοκρασία -270 βαθμούς Κελσίου, οι οποίες θα μεταφέρονται με δεξαμενόπλοια. Στις δεξαμενές του θα γίνεται η αεριοποίηση, με την αντιστοιχία να είναι εξακόσιες φορές μεγαλύτερη, υπέρ της αέριας μορφής. Το φυσικό αέριο θα φτάνει ανατολικά του λιμανιού στην ξηρά διά του θαλάσσιου αγωγού που θα “κουμπώνει” εκεί με τον TAP, ο οποίος θα μεταφέρει το αζέρικο αέριο. Μερικά χιλιόμετρα παρακάτω στο ύψος της Κομοτηνής ποσότητες αερίου θα μεταφέρονται διά του σχεδιαζόμενου κάθετου αγωγού IGB στη Βουλγαρία και από εκεί σε άλλες χώρες της Βαλκανικής και της Κεντρικής Ευρώπης».

Τα τεμαχισμένα τμήματα, που ζυγίζουν έως και πενήντα τόνους το κάθε ένα, βγάζει στην προκυμαία ο γερανός.

Με την εγκατάσταση της εξέδρας και την έναρξη ροής του φυσικού αερίου, η Αλεξανδρούπολη μπαίνει για τα καλά στον παγκόσμιο ενεργειακό χάρτη. Μια τέτοια επένδυση σε ένα τόσο ευαίσθητο γεωστρατηγικά σημείο και σε ένα ασταθές περιβάλλον με πολλούς απρόβλεπτους κινδύνους δεν θα την άφηναν ποτέ απροστάτευτη.

Ετσι, εκτός από την εξυπηρέτηση στρατιωτικών αναγκών σε ενδεχόμενες κρίσεις στη Μαύρη Θάλασσα, στη Βαλτική και στον Καύκασο, το λιμάνι θα λειτουργεί και ως ασπίδα προστασίας στον υψίστης για τα συμφέροντά τους σημασίας ενεργειακό τους κόμβο. Εξ ου και δαπάνησαν αυτοί μόνοι ποσό 2.500.000 δολαρίων από τον προϋπολογισμό του Πενταγώνου για να ανασύρουν τη βυθοκόρο, διαδικασία που παρακολουθούν από κοντά αξιωματικοί του Πολεμικού τους Ναυτικού.

Η «αδελφοποίηση» και η αποτυχία του ανοίγματος στη ρωσική αγορά

Τον Οκτώβριο του 2018, ο κ. Πάιατ επισκέφθηκε την Αλεξανδρούπολη και ζήτησε να συναντηθεί με τον πρόεδρο του Επιμελητηρίου Εβρου, Χριστόδουλο Τοψίδη. Ο τελευταίος τού έστρωσε κόκκινο χαλί για να περάσει, αλλά ο κ. Πάιατ δεν δίστασε να του εκφράσει με έντονο τρόπο τη δυσαρέσκειά του για το θέμα της αδελφοποίησης με το Επιμελητήριο της Συμφερούπολης, στην προσαρτημένη από τους Ρώσους και μη αναγνωρισμένη από καμιά χώρα παγκοσμίως Κριμαία.

Ο κ. Τοψίδης είχε υπογράψει το 2016 συμφωνία συνεργασίας των δύο Επιμελητηρίων, στο πλαίσιο ενός γενικότερου κλίματος προσδοκιών, των τοπικών αρχών, περί σύσφιγξης των δεσμών με τη Ρωσία με στόχο την από Βορρά αιμοδότηση του τουρισμού και γενικότερα της οικονομίας της ακριτικής περιοχής του Εβρου. Οταν στις αρχές του φετινού Οκτωβρίου ο κ. Πάιατ ξαναπήγε στην Αλεξανδρούπολη, ο κ. Τοψίδης του γνωστοποίησε ότι οι «αδελφικοί» δεσμοί με τη Συμφερούπολη διαλύθηκαν.

Δεν θα μπορούσε να γίνει και αλλιώς. Οι Αμερικανοί θεωρούν την οποιασδήποτε μορφής ρωσική παρουσία στην Αλεξανδρούπολη ως ανταγωνιστική των συμφερόντων όχι μόνο των δικών τους αλλά και της Δύσης γενικότερα, και αυτό δεν είναι άσχετο με το λιμάνι και τους ενεργειακούς σχεδιασμούς. Οι Ρώσοι, από την πλευρά τους, έχοντας ιστορικά το βλέμμα στραμμένο στη Μεσόγειο, επιδίωκαν ανέκαθεν μια «φιλική παρουσία» στην περιοχή. Και όσο διαρκούσε ο Ψυχρός Πόλεμος τα πράγματα ήταν απλά, η Αλεξανδρούπολη δεν έπαιζε κανέναν ρόλο στους σχεδιασμούς των δύο υπερδυνάμεων. Οταν όμως το κομμουνιστικό μπλοκ κατέρρευσε και άνοιξε το παιχνίδι της κατασκευής του πετρελαιαγωγού Μπουργκάς – Αλεξανδρούπολης, για τη μεταφορά στη Μεσόγειο ρωσικού πετρελαίου, η πόλη εξελίχθηκε σε πεδίο γεωπολιτικού ανταγωνισμού (κυρίως) για τα ενεργειακά, με επίκεντρο το λιμάνι και τη γεωγραφική της γειτνίαση με τα στενά του Ελλησπόντου.

Με όχημα την εγκατάσταση, στις αρχές της δεκαετίας του ’90, στην πόλη και την ευρύτερη περιοχή μερικών χιλιάδων ομογενών (επιχείρηση «Χρυσόμαλλο Δέρας») από την πρώην Σοβιετική Ενωση, άρχισαν να χτίζονται γέφυρες φιλίας του ακριτικού Εβρου με τη Ρωσία. Τοπικοί ηγέτες ήλπιζαν ότι θα τονώσουν έτσι την οικονομία του νομού. Κινήσεις και πρωτοβουλίες που ενίσχυαν τη ρωσική παρουσία (αδελφοποιήσεις, ίδρυση πολιτιστικού κέντρου με την επωνυμία «Ρωσικό Σπίτι», κατασκευή χριστιανικού ναού με σλαβικά χαρακτηριστικά, αλλά και επίτιμου ρωσικού προξενείου), ερμηνεύονταν από τους Αμερικανούς ως μέρος της επιχείρησης «ρωσική διείσδυση» στη Θράκη και το επεσήμαιναν στην ελληνική πλευρά. Αποκορύφωμα ήταν η σύνδεση των απελάσεων Ρώσων διπλωματών το περυσινό καλοκαίρι με τις δραστηριότητες κάποιων εξ αυτών στην Αλεξανδρούπολη.

Επωφελήθηκε η τοπική κοινωνία από τα ανοίγματα των ταγών της στη Ρωσία; Κατά τον νυν δήμαρχο, αλλά και τον πρώην νομάρχη και βουλευτή Εβρου Νίκο Ζαμπουνίδη, το άνοιγμα στη ρωσική αγορά απέτυχε.

Η γεωπολιτική σύγκρουση για τον πετρελαιαγωγό έληξε τελικά με «νίκη» των Αμερικανών το 2011, οπότε Ελλάδα και Βουλγαρία ανακοίνωσαν τελεσίδικα ότι αποχωρούν από το έργο θεωρώντας το ασύμφορο, μολονότι είχαν επενδύσει σε αυτό, και το ρωσικό πετρέλαιο δεν έφτασε ποτέ στην Αλεξανδρούπολη. Η Μόσχα κατήγγειλε ότι πίσω από την ακύρωση του έργου στο οποίο η Αλεξανδρούπολη όσο και η Αθήνα είχαν επενδύσει ελπίδες οικονομικής ανάπτυξης και γεωπολιτικής αναβάθμισης, ήταν οι ΗΠΑ, οι οποίες ουδέποτε έκρυψαν την αντίθεσή τους στον συγκεκριμένο «σωλήνα». Τώρα οι Αμερικανοί θέλουν το λιμάνι για να περάσουν το υγροποιημένο φυσικό αέριό τους, και τον στρατό τους εάν υπάρξει ανάγκη, στη νοτιοανατολική Ευρώπη. Οι Ρώσοι το διεκδικούν και αυτοί, με τους Κινέζους να καραδοκούν.

ΣΤΑΥΡΟΣ ΤΖΙΜΑΣ-ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ