Ο κόσμος έφτασε να μετρά ανάποδα τις ώρες και τα λεπτά που τους απέμεναν, την ώρα που τηλεκατευθυνόμενα οχήματα συνέδραμαν τις έρευνες για το Titan στον βυθό του βόρειου Ατλαντικού ωκεανού, ενώ πλοία επιχειρούσαν να σαρώσουν μία τεράστια έκταση 26.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, με τη βοήθεια αεροσκαφών. Κι ενώ ο κόσμος αγωνιούσε για την τύχη των πέντε επιβατών του τουριστικού υποβρυχίου δεν έλειψε και η έντονη κριτική για την επιλογή τους με αρκετούς στα social media να σπεύδουν να προεξοφλήσουν πως «πλήρωσαν για τον θάνατό τους».

Τι είναι όμως αυτό που ωθεί πολύ κόσμο σε ακραίες τουριστικές επιλογές όπως αυτή; Σίγουρα η συμμετοχή σε ένα τέτοιο ταξίδι ενέχει τη ματαιοδοξία αυτού που γνωρίζει ότι μπορεί να κάνει κάτι τέτοιο, ακριβώς επειδή ανήκει στο club των ελάχιστων, υπέρ προνομιούχων.

Ο Τζον Λένον, καθηγητής τουρισμού στο Glasgow Caledonian University, στη Σκωτία συμπύκνωσε μιλώντας στο Atlantic την παραπάνω κατάσταση: «Οι περισσότεροι δεν μπορούν να αντέξουν οικονομικά ένα υποβρύχιο ταξίδι 250.000 δολαρίων ή οποιοδήποτε άλλο είδος ταξιδιού δημοφιλές στους εξαιρετικά πλούσιους. Σκεφτείτε τον διαστημικό τουρισμό, ο οποίος γίνεται επιτέλους ρουτίνα μετά από χρόνια προσμονής. Μια βόλτα στην άκρη του διαστήματος με τη Virgin Galactic, τη διαστημική εταιρεία του Ρίτσαρντ Μπράνσον, κοστίζει 450.000 δολάρια. Το Blue Origin του Τζεφ Μπέζος δεν έχει αποκαλύψει δημοσίως τις τιμές του για το δικό του ταξίδι στην άκρη του διαστήματος, αλλά μια θέση φαίνεται να κοστίζει 1,25 εκατομμύρια δολάρια. Το SpaceX του Έλον Μασκ, το οποίο βάζει επιβάτες σε τροχιά και τους μεταφέρει στον Διεθνή Διαστημικό Σταθμό, χρεώνει πολλά περισσότερα εκατομμύρια. Το να πετάς στο διάστημα γίνεται σύμβολο της κοινωνικοοικονομικής θέσης κάποιου όσο και η αναρρίχηση στο Έβερεστ. Πολλοί κυνηγούν να κάνουν ένα βήμα παραπάνω και κάτι πιο τολμηρό, συναρπαστικό και αινιγματικό από τους υπόλοιπους. Κι αν αυτό δείχνει καλά και στις φωτογραφίες, τόσο το καλύτερο».

Ο Δημήτρης Μπούχαλης, Διευθυντής του eTourism Lab στο Διεθνές Κέντρο για την Έρευνα Τουρισμού και Φιλοξενίας στο Πανεπιστήμιο Bouremouth σχολιάζει στην Καθημερινή πως τα κίνητρα πίσω από τις ακραίες αποστολές συνδέονται ευθέως με την επίδειξη κυριαρχίας και εξουσίας, την αίσθηση μοναδικότητας αλλά και την εξάρτηση και τον εθισμό στις ακραίες εμπειρίες που μόνο μια χούφτα ανθρώπων μπορούν να ζήσουν.

Σκοτεινός τουρισμός και τεχνολογική έκρηξη

Ταξίδια όπως αυτά στη θαλάσσια άβυσσο ή στην καρδιά του αχανούς διαστήματος είναι ταξίδια σκοτεινά όχι μόνο κυριολεκτικά, αλλά και στη φιλοσοφία τους.

Ο Τζέιμς Πέτρικ, καθηγητής στο Πανεπιστήμιο A&M του Τέξας, ο οποίος μελετά την τουριστική συμπεριφορά, τους ταξιδιώτες και τα κίνητρά τους, αναφέρει στο Atlantic πως το ναυάγιο του Τιτανικού, στο οποίο έχασαν τη ζωή τους περισσότεροι από 1.500 άνθρωποι, είναι ένα μέρος φρικιαστικό. Η επιθυμία να το επισκεφτείς εμπίπτει σε ένα σχετικά νέο φαινόμενο που ονομάζεται «σκοτεινός τουρισμός». Ο ίδιος αναφέρει τους αμέτρητους επισκέπτες οι οποίοι ταξιδεύουν στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, στα πεδία μάχης των μεγάλων πολέμων ή στο Ground Zero.

«Ο σκοτεινός τουρισμός αναδεικνύει κάτι που όλοι έχουμε κοινό και το οποίο δεν είναι άλλο από τον θάνατο μας», σημειώνει και ο καθηγητής Τζον Λένον, προσθέτοντας πως: «Τα μέσα και η μέθοδος μιας μεγάλης καταστροφής φαίνεται πως ασκούν μια διαρκή γοητεία σε πολλούς ανθρώπους».

Οι καθηγητές αναφέρουν πως οι περιηγήσεις σε μέρη όπως το Άουσβιτς λανσάρονται στους ταξιδιώτες με την επίφαση της ιστορικής και εκπαιδευτικής αξίας. «Η Ocean Gate ισχυρίζεται ότι κάθε κατάδυση στη βαθιά θάλασσα περιλαμβάνει κάποιου είδους επιστημονική έρευνα. Οι επιβάτες λαμβάνουν μάλιστα τον τίτλο του “ειδικού αποστολής”. Ο πραγματικός όμως λόγος αυτών των αποστολών, ο οποίος βέβαια δεν κατονομάζεται ρητά, συνοψίζεται στη φράση: “Γίνε ένας από τους λίγους που θα δεις τον Τιτανικό με τα ίδια σου τα μάτια”. Το δε λανσάρισμα του Τιτανικού ως ένα πλοίο που δεν έχει βυθιστεί, ιντριγκάρει τον κόσμο ακόμα περισσότερο», περιγράφει ο καθηγητής Λένον.

«H ραγδαία εξέλιξη της τεχνολογίας τα τελευταία χρόνια έχει επιτρέψει τον σχεδιασμό και την υλοποίηση ειδών όπως ο Σκοτεινός Τουρισμός (Dark Tourism) και ο Τουρισμός Περιπέτειας Ακραίας Μορφής (Frontier Tourism)» εξηγεί στην «Κ» και ο Κωνσταντίνος Βόγκλης, Επίκουρος Καθηγητής του Τμήματος Τουρισμού του Ιονίου Πανεπιστημίου, με γνωστικό αντικείμενο «Ψηφιακές Τεχνολογίες στον Τουρισμό».

Ο Σκοτεινός Τουρισμός αναφέρεται στην επίσκεψη περιοχών που σχετίζονται με θάνατο, τραγωδία ή καταστροφή. Ο Τουρισμός Περιπέτειας Ακραίας Μορφής περιλαμβάνει ταξίδια σε ανεξερεύνητες ή απρόσιτες περιοχές. Σύμφωνα με τον κ. Βόγκλη, οι τεχνολογίες επαυξημένης πραγματικότητας (AR) και εικονικής πραγματικότητας (VR) επέτρεψαν στους ταξιδιώτες να βιώσουν αφηγήσεις με πιο διαδραστικό τρόπο.

«Για παράδειγμα, σε μουσεία γενοκτονιών, οι προσομοιώσεις εικονικής πραγματικότητας μπορούν να αναδημιουργήσουν τις εμπειρίες των θυμάτων, ενισχύοντας, υποτίθεται, την ενσυναίσθηση στους επισκέπτες. Τέτοιες τεχνολογικές εξελίξεις καθιστούν την εμπειρία του σκοτεινού τουρισμού πιο εντυπωσιακή» λέει ο κ. Βόγκλης, υπογραμμίζοντας πως οι εξελίξεις στα ψηφιακά συστήματα χαρτογράφησης και πλοήγησης έχουν οδηγήσει σε ασφαλέστερες και αποτελεσματικότερες αποστολές, επιτρέποντας στους τουρίστες να επιχειρούν επισκέψεις σε προηγουμένως άγνωστες περιοχές αλλά κι απομακρυσμένες και απρόσιτες τοποθεσίες, όπως οι τάφροι βαθέων υδάτων ή η Ανταρκτική, μέσω των πολυτελών πολικών κρουαζιέρων.

Ο κ. Βόγκλης τονίζει όμως το εξής: «Ενώ η τεχνολογία έχει αναμφίβολα επεκτείνει τους ορίζοντες των ταξιδιών, είναι απαραίτητο να προσεγγίσουμε αυτές τις μορφές τουρισμού με ευαισθησία και υπευθυνότητα, καθώς συχνά αντιτίθενται στις αρχές της βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης».

Ουρές αναμονής στο Έβερεστ για να νιώσουν Θεοί

Ο Φώτης Θεοχάρης, έχει δει την έπαρση και το κυνήγι της αδρεναλίνης από ανθρώπους με μεγάλη οικονομική επιφάνεια, με τα ίδια του μάτια, σε καταστάσεις εξωφρενικές, όπως τις χαρακτηρίζει ο ίδιος.

Ο έμπειρος ορειβάτης, ο οποίος έχει κατακτήσει κάποιες από τις υψηλότερες κορυφές του κόσμου ενώ έχει συνοδέψει τον αείμνηστο Έλληνα ορειβάτη Αντώνη Σύκαρη, σε πολλές αποστολές- ήταν μάλιστα οι πρώτοι Έλληνες που ανέβηκαν την Kangchenjunga, τη δυσκολότερη κορυφή των Ιμαλαΐων- λέει στην «Κ» πως ενώ η ορειβασία είναι ένα πολύ επικίνδυνο σπορ, άνθρωποι κάθε λογής και φυσικής κατάστασης, εφορμούν στα βουνά.

«Με την ανάπτυξη της τεχνολογίας και την εξέλιξη του ορειβατικού εξοπλισμού τα πολύ ψηλά βουνά γίνονται πιο προσιτά στους έχοντες πολύ καλή φυσική κατάσταση αλλά όχι την εμπειρία και την ικανότητα να τα σκαρφαλώσουν», λέει ο ο ίδιος και συνεχίζει: «Ανάμεσα στην ικανότητα και στη φυσική κατάσταση μπαίνει φυσικά και το οικονομικό σκέλος. Είναι δεδομένο ότι χρειάζονται πολλά χρήματα για να ανέβεις ένα πολύ ψηλό βουνό. Βέβαια δεν σε ανεβάζει κάποιος στην πλάτη του, αλλά η χρήση των χρημάτων διευκολύνει την πιο άνετη πρόσβαση στα ψηλά βουνά. Έχω δει με τα μάτια μου ανθρώπους που δεν είχαν ξαναφορέσει τα ειδικά καρφιά (crampons), τα οποία μπαίνουν στα παπούτσια για τη χρήση σε χιονισμένο βουνό, σε ένα βουνό στη χώρα τους και ξαφνικά ανέβαιναν ένα πολύ ψηλό βουνό που χρειάζεται ιδιαίτερες τεχνικές και χρήση ιδιαίτερου ορειβατικού εξοπλισμού. Ολοένα και περισσότερος κόσμος συρρέει στα πολύ δύσκολα βουνά, αλλά και σε άλλα πολύ δύσκολα σημεία στη γη για να προβληθεί και όχι για να απολαύσει το τοπίο ή το ίδιο το ταξίδι. Ζούμε στην εποχή των social media και οι περισσότεροι στο διαδίκτυο είναι οι ορειβάτες του TIK TOK και του instagram. Λίγοι είναι εκείνοι που πραγματικά χαίρονται μακριά από τα “φώτα “της εικονικής κοινωνίας».

Ο ίδιος λέει πως στο Έβερεστ, το σταθερά δημοφιλές βουνό, επικρατεί πια χάος. Ένα πολύ χαρακτηριστικό παράδειγμα, είναι πως αρκετοί παρακάμπτουν τον παγετώνα, μέσα από τον οποίο προχωράει η διαδρομή από την κατασκήνωση βάσης (base camp) προς την κατασκήνωση 1. «Επιλέγουν να πραγματοποιήσουν αυτό το κομμάτι με ελικόπτερο γιατί δεν θέλουν να κινδυνέψουν. Έβερεστ όμως χωρίς κίνδυνο, δεν υπάρχει» τονίζει ο έμπειρος ορειβάτης.

Όπως εξηγεί, πάρα πολλές πια αναβάσεις γίνονται με άγνοια των πραγματικών κινδύνων, κάτι που αποδεικνύεται από τους αρκετούς νεκρούς ορειβάτες στο Έβερεστ, τα τελευταία χρόνια. «Αρκετοί πλούσιοι πηγαίνουν σε αυτό το βουνό με οποιοδήποτε κόστος, απλά για τη φωτογραφία έχοντας και ένα ολόκληρο προσωπικό από βαστάζους για να τους βοηθήσει να ανέβουν», τονίζει ο ορειβάτης, παραδεχόμενος όμως το εξής: «Η αλήθεια είναι πως στην κορυφή νιώθεις σαν Θεός. Οπότε, όλο αυτό έχει σε μεγάλο βαθμό να κάνει και με την αδρεναλίνη. Εκεί ψηλά η πίεση στο εαυτό σου και το σπρώξιμο του ορίου σε κάνει να αισθάνεσαι πιο μοναδικός σε σχέση με τους άλλους. Καμία φορά ισχύει κιόλας».

Ανάγκη για προσωποποιημένες εμπειρίες

Σε κάθε περίπτωση, οι δύσκολες, οι εξεζητημένες, οι προσωποποιημένες εμπειρίες, αρχίζουν να γίνονται βασικός στόχος και επιθυμία όχι μόνο για τους πολύ πλούσιους αυτού του κόσμου αλλά και για τους υπόλοιπους που επενδύουν στις ταξιδιωτικές εμπειρίες.

Ο Δημήτρης Μπούχαλης, αναφέρει πως στο τέλος της πανδημίας, η ανάγκη για ψυχική και πνευματική υγεία, απέκτησε πολύ μεγαλύτερη αξία για τους ανθρώπους, σε σχέση με αυτήν που είχε προ κορωνοϊού.

Όπως λέει χαρακτηριστικά: «Η απώλεια τόσων πολλών ανθρώπινων ζωών αλλά και ο παρατεταμένος εγκλεισμός, έκαναν πολύ σαφές στους πολίτες από άκρη σε άκρη της γης, πως το διαρκές κυνήγι υλικών αγαθών δεν προσφέρει αληθινή χαρά, γνώση και εμπειρίες. Τα ταξίδια όμως, ναι. Και έτσι, περάσαμε σε αυτό που αποκαλούμε Revenge Travelling– πολλά ταξίδια και διαρκής μετακίνηση, με δημιουργικό και εμπνευσμένο περιεχόμενο όμως. Η λέξη κλειδί είναι το “νόημα”».

Σε αυτό το πλαίσιο, οι εμπειρίες που αποκτούμε ταξιδεύοντας, γίνονται ακόμα πιο πολύτιμες και βαρύνουσες, όταν υπάρχει η συνθήκη της συνδημιουργίας- με τον/ την σύντροφο μας, τα παιδιά μας, με φίλους μας, με ανθρώπους που μοιραζόμαστε το ίδιο πάθος. «Σημασία δεν έχει πια μόνο ο προορισμός, αλλά μια σειρά από παράγοντες. Σημασία έχει και τι κάνουν και όλοι οι άλλοι που βρίσκονται γύρω σου» λέει ο κ. Μπούχαλης.

Όσο για το εύρος των επιλογών, σύμφωνα με τον καθηγητή, αυτό είναι πολύ μεγάλο και δεν αφορά μόνο τις ακραίες δραστηριότητες. «Ξεκινάει από μια πάρα πολύ δύσκολη αναρρίχηση ή ανάβαση στο ψηλότερο βουνό του κόσμου και φτάνει μέχρι το εξεζητημένο wine tasting. Έχει να κάνει με το τι ιντριγκάρει τον καθένα. Βέβαια, όσο πιο εξεζητημένη είναι η δραστηριότητα και το χόμπι τόσο πιο αξιομνημόνευτο συναίσθημα περιμένεις πως θα αποκομίσεις».

Δήμητρα Τριανταφύλλου-kathimerini.gr