«Στο θέατρο είμαστε παραμυθάδες. Διηγούμαστε μια ιστορία και δίνουμε χώρο στον θεατή να πλάσει τις δικές του εικόνες», λέει ο σκηνοθέτης Νίκος Δεντάκης.

Συζητάμε με αφορμή τη «Μικρή μέσα στο σκοτεινό δάσος», μια ιδιαίτερη παράσταση που από στόμα σε στόμα κάνει τον γύρο της θεατρόφιλης Αθήνας. Και όχι μόνο, αφού η παράσταση πήρε εξαιρετικές κριτικές μετά τη συμμετοχή της στο φεστιβάλ της Αβινιόν τον προηγούμενο χρόνο.

Γιατί είναι ξεχωριστή αυτή η «Μικρή», και μάλιστα τόσο που το κοινό της δεν την αφήνει να φύγει; (Οι παραστάσεις στο Κέντρο Ελέγχου Τηλεοράσεων ήταν αρχικά περιορισμένες μέσα στον Φεβρουάριο, αλλά διαρκώς παρατείνονται.) Επειδή χρησιμοποιώντας ένα παραμύθι γεμάτο αρχετυπικούς συμβολισμούς, καταφέρνει να δημιουργήσει έναν σκοτεινό κόσμο στον οποίο κρύβονται σύγχρονα προβλήματα και φόβοι.

Το κείμενο του Γάλλου συγγραφέα Φιλίπ Μινιανά διασκευάζει ελεύθερα τον μύθο «Πρόκνη και Φιλομήλα» από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβιδίου, και η θεατρική ομάδα Black Forest δημιουργεί μια καλλιτεχνική σύνθεση θεάτρου, μικρογλυπτικής, video art, κινηματογράφου και μουσικής. Στην παράσταση συνδυάζονται διαφορετικά αφηγηματικά μέσα, έτσι ώστε να «χτιστεί» ένας εφιαλτικός μικρόκοσμος. Ο φυσικός ήχος συνυπάρχει με τον ψηφιακό, οι φωνές των ηθοποιών και η παρουσία τους στη σκηνή δίνουν ζωή στο έργο, και κίνηση στις εξαιρετικής αισθητικής μινιατούρες που έχει φτιάξει η Κλειώ Γκιζελή. «Με αυτά τα μέσα δημιουργούμε ένα φαντασιακό περιβάλλον, όχι οικείο, αλλά ανοιχτό στη φαντασία του θεατή, έτσι ώστε να συμπληρώσει εκείνος όσα το κείμενο δεν ονομάζει».

Κάτι πολύ γοητευτικό έχουν καταφέρει να φτιάξουν οι συντελεστές αυτής της παράστασης, και μάλιστα χωρίς τυμπανοκρουσίες. Η «Μικρή», εύθραυστη σαν ηρωίδα αρχαίου παραμυθιού και δυνατή σαν πρωταγωνίστρια σύγχρονης ταινίας τρόμου, καταφέρνει να υπερβεί τον χρόνο και να μιλήσει για το τραγικό με έναν απόλυτα δικό της τρόπο.

Με αφορμή την παράσταση ο Παντελής Δεντάκης μας μιλά γι’ αυτό το διαφορετικό θεατρικό εγχείρημα, για την πορεία και το περιεχόμενο της «Μικρής μέσα στο Σκοτεινό Δάσος».

-Πώς γεννήθηκε η ιδέα αυτής της πολυμεσικής παράστασης;

Όλα ξεκίνησαν από τον Ντίνο, έναν μαθητή μου, που μου πρότεινε να διαβάσω το έργο. Δουλεύοντας, αρχικά την «Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος» με τους μαθητές μου στη δραματική σχολή, μου γεννήθηκε σιγά σιγά η εικόνα συνομιλίας δύο κόσμων: απ’ την μία του ανθρώπινου κι απ’ την άλλη ενός φαντασιακού μικρόκοσμου. Η τελική επιλογή των αφηγηματικών μέσων και ο τρόπος που χρησιμοποιήθηκαν, προέκυψε σταδιακά, και μετά από πολλές συζητήσεις με φίλους και συνεργάτες, μετά από πολλές δοκιμές και πειράματα. Η Μικρή μέσα στο Σκοτεινό Δάσος είναι το αποτέλεσμα της φαντασίας, της τεχνικής και της διαστροφής όλων των ανθρώπων που δούλεψαν για να δημιουργηθεί αυτή η παράσταση.

-Γιατί επιλέξατε αυτή την σκοτεινή ιστορία εκδίκησης από τις «Μεταμορφώσεις» του Οβίδιου;

Οι μύθοι μάς μεταφέρουν σ’ έναν μακρινό, παρελθοντικό και πολλές φορές άχρονο τόπο, δημιουργώντας μας μια ψευδαίσθηση απόστασης από τον πυρήνα των ζητημάτων που διαπραγματεύονται, ζητήματα που, όμως, δεν διαφέρουν από εκείνα που ακόμα βασανίζουν και δυσκολεύουν τον Άνθρωπο. Αυτή η «ψευδαίσθηση απόστασης» δημιουργεί ένα πιο εύφορο και χωρίς αντιστάσεις έδαφος, για να έρθουμε σε επαφή και να διαπραγματευτούμε τους φόβους, τα τραύματα, το θυμό, τα άλυτα θέματα της ζωής.

Ο Φιλίπ Μινιανά, χρησιμοποιώντας τον μύθο του Οβίδιου «Πρόκνη και Φιλομήλα», πλάθει έναν σκληρό, χυδαίο κόσμο, έναν κόσμο που δεν διαφέρει στην ουσία του από τον σημερινό. Οι ήρωες του έργου είναι έρμαια των παθών, της αλαζονείας, της μανίας τους για εκδίκηση. Καταστρέφουν και αυτοκαταστρέφονται. Ο μύθος διαπραγματεύεται ζητήματα όπως η βία, η σεξουαλική κακοποίηση, η παιδοκτονία, η ανθρωποφαγία, μέσα σ’ ένα ομιχλώδες, σκοτεινό και νοσηρό περιβάλλον, που δεν υπάρχει διαφυγή και έχει σαν τελική κατάληξη την απόλυτη έκπτωση και συντριβή.

-Στήνετε επί σκηνής έναν ολοκληρωμένο μικρόκοσμο. Πώς θα τον περιέγραφες σε κάποιον που δεν έχει δει ξανά κάτι αντίστοιχο;

Η παράσταση είναι μια αρμονική συνύπαρξη και ταυτόχρονα αντιπαράθεση διαφορετικών τεχνών. Η θεατρική δράση συνδιαλέγεται με την μικρογλυπτική, την video art, τον κινηματογράφο, την μουσική. Η πιο ισχυρή σχέση της παράστασης είναι εκείνη του ηθοποιού με το μικρογλυπτό. Αρχικά, ο ηθοποιός είναι σαν Θεός που ελέγχει, κατευθύνει και χειραγωγεί τα αδύναμα δημιουργήματά του, τα μικρογλυπτά. Κι όμως, στην πορεία οι άψυχες, ετερόφωτες μινιατούρες, αποκτούν οντότητα, μετατρέπονται σε πανίσχυρα τεράστια όντα που δρουν και συντρίβουν τον άνθρωπο-Θεό.

-Όταν ο άνθρωπος κάνει σχέδια, ο Θεός γελάει. Οι ανατροπές είναι συνεχείς στο έργο. Ποια είναι η δική σου άποψη;

«Τα σχέδια μας πάντοτε ανατρέπονται. Νομίζουμε ότι ορίζουμε τα πράγματα και μας ποδοπατούν» λέει στο τέλος του έργου ο συντετριμμένος και συντριμμένος βασιλιάς. Προσπαθώντας να νικήσουμε την ιδέα του θανάτου, μπαίνουμε σε μια μανιακή προσπάθεια να ελέγξουμε και να καθορίσουμε τα πράγματα, δημιουργώντας πολλές φορές στον εαυτό μας μια αίσθηση παντοδυναμίας και αθανασίας. Ε, εκεί, έρχεται η ζωή να σου θυμίσει πως η συμπαντική ισορροπία ή ανισορροπία, έχει τους δικούς της νόμους και κανόνες, και πως εσύ είσαι ένα απειροελάχιστο κομμάτι της και τίποτα παραπάνω.

-Μια αντίστοιχη ανατροπή στη δική μας καθημερινότητα ήταν η πανδημία. Πώς άλλαξε η δική σου ζωή; Πώς βλέπεις να εξελίσσονται τα πράγματα για τον πολιτισμό και το θέατρο;

Κοιτώντας μέσα μου και γύρω μου, σκέφτομαι πως η πανδημία τάραξε πολύ τις ζωές μας. Ο φόβος, οι κοινωνικοί περιορισμοί και η αγωνία μπροστά στο άγνωστο, θόλωσε το βλέμμα και την σκέψη, μάς έκανε πιο ανασφαλείς, πιο σκοτεινούς, πιο νοσηρούς, πιο θυμωμένους, πιο υστερικούς, πιο άσχημους. Αυτό, δεν θα γινόταν να μην επηρεάσει και την καλλιτεχνική δημιουργία· την ποιότητά της, τις εργασιακές σχέσεις, τις σχέσεις συνεργασίας. Σ’ ένα μεγάλο κομμάτι του καλλιτεχνικού χώρου, επικρατεί η πεποίθηση πως το θέατρο, έτσι όπως ήταν πριν την πανδημία, έχει πεθάνει, και πως γεννιέται μια καινούργια δυστοπική πραγματικότητα. Νομίζω πως όλο αυτό είναι απόρροια της τρομερής ανασφάλειας που βιώνει ο χώρος, όπως και το μεγαλύτερο μέρος της κοινωνίας.

Παράλληλα, σκέφτομαι πως αυτή την περίοδο γίνεται πιο εμφανές, πως ο πολιτισμός στη χώρα μας δεν είναι απ’ τα βασικά συστατικά της διαμόρφωσης του πολίτη. Και εκεί έρχεται η ευθύνη της Πολιτείας που πρέπει να στηρίξει τον πολιτισμό, όχι με μια λογική φιλανθρωπίας, αλλά με την πεποίθηση πως η Τέχνη και η σχέση του πολίτη με αυτήν, θα πρέπει να είναι ένα βασικό ποιοτικό εργαλείο στη σύνθεση της κοινωνίας.

-Η παράσταση ταξίδεψε το περασμένο καλοκαίρι στο φεστιβάλ της Αβινιόν. Πώς ήταν για σας αυτή η εμπειρία;

Η παρουσία της Μικρής μέσα στο Σκοτεινό Δάσος στο επίσημο πρόγραμμα του Φεστιβάλ ήταν κάτι εξαιρετικά τιμητικό για όλους τους ανθρώπους που δούλεψαν και δουλεύουν για αυτή την παράσταση. Ήταν ένα πολύ έντονο «ταξίδι». Ένα ταξίδι με πολλά συναισθήματα και πολλές συγκινήσεις, άγχος, πίεση, μεγάλη χαρά και ευγνωμοσύνη, συνάντηση με ωραίους ανθρώπους, συνάντηση με διεθνές κοινό. Η παράσταση άρεσε, συζητήθηκε, συγκίνησε, ενόχλησε, θύμωσε, πήρε κολακευτικές κριτικές, προκάλεσε το ενδιαφέρον σε άλλα φεστιβάλ και θέατρα, εντός και εκτός Ευρώπης.

Πηγή: kathimerini.gr, gr.euronews.com