«Γεια σου, κουμπάρε! Τα έμαθες; Η Αγία Σοφία έγινε τζαμί! Οχι, δεν πήρα αύξηση, ούτε ο γιος μου βρήκε δουλειά, με τη δόση του σπιτιού δεν ξεμπέρδεψα ακόμη, αλλά η Αγία Σοφία έγινε τζαμί!». Η παραπάνω στιχομυθία, που καταγράφεται σε χιουμοριστικό βιντεάκι στο tik tok, το οποίο έχει γίνει viral στην Τουρκία, αντικατοπτρίζει τις σκέψεις μεγάλης μερίδας Τούρκων πολιτών σχετικά με την απόφαση του προέδρου τους. «Οι μισοί από τους Τούρκους που συναναστρέφομαι διαφωνούν με την απόφαση καθώς θεωρούν άκρως προσβλητικό να αμφισβητεί κάποιος τον Κεμάλ Ατατούρκ και μάλιστα την υπογραφή του σε προεδρικό διάταγμα!» αναφέρει στην ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ η 58χρονη Π.Κ., μέλος της ελληνικής ομογένειας, που ζει στην Πόλη. «Προσωπικά, δεν εξεπλάγην, ήταν μια κίνηση που χρειαζόταν ο Τούρκος πρόεδρος, γιατί του προσδίδει κύρος και δύναμη, ενώ δύναται να συσπειρώσει την εκλογική του βάση» λέει. Τα σύμβολα μοιάζουν να έχουν μεγάλη σημασία για τον μέσο Τούρκο, «γιατί δυσκολεύεται να επεξεργαστεί αφηρημένες έννοιες· η κοινή γνώμη δεν διαχωρίζει ακόμα τις έννοιες “έθνος” και “κράτος”». Οπότε τα σύμβολα, όπως οι σημαίες που στολίζουν κάθε γωνία στη αχανή χώρα, παίζουν τον δικό τους ρόλο. «Ετσι και η Αγία Σοφία ως τζαμί θα στείλει ένα ανάλογο μήνυμα στο εσωτερικό» επισημαίνει η ίδια, που παρακολουθεί τις ειδήσεις στα ελληνικά μέσα προβληματισμένη. «Διακρίνω συχνά μια πολεμοχαρή διάθεση, δυστυχώς πάντοτε ξεχνάτε ότι υπάρχουν Ελληνες που ζουν εδώ», καταλήγει.

Από την πλευρά του ο κ. Γιάννης Γιγουρτσής, φιλόλογος και ερευνητής, που δίδαξε επί δώδεκα χρόνια στη Μεγάλη του Γένους Σχολή στην Κωνσταντινούπολη, τονίζει ότι «αυτή η κίνηση του Ερντογάν δείχνει πού κατευθύνεται η χώρα, ενώ δεν αποκλείεται να δούμε προσεχώς και άλλα βήματα προς αυτή την κατεύθυνση». Πριν από 85 χρόνια ο Κεμάλ Ατατούρκ έλαβε μια ιδιοφυή απόφαση θέλοντας να στείλει ένα μήνυμα στη Δύση μέσω της μετατροπής της Αγίας Σοφίας, του πιο σημαίνοντος την εποχή εκείνη λατρευτικού χώρου, σε μουσείο. «Σήμερα ο κ. Ερντογάν επιδεικνύει μια ιδιοκτησιακή συμπεριφορά, είναι δικό μου το μνημείο το κάνω ό,τι θέλω, τι σημαίνει παγκόσμια πολιτιστική κληρονομιά;». Ο ίδιος διαφωνεί με την παγιωμένη πεποίθηση ότι η Τουρκία διαθέτει δυνατή διπλωματία. «Εχουν ένα γενικό όραμα, αυτό της ανάδειξης της χώρας τους σε ηγέτιδα δύναμη στον ισλαμικό κόσμο, όμως δεν έχουν οργανωμένο σχέδιο σε βάθος χρόνου, ενώ συχνά προβαίνουν σε ευκαιριακές ενέργειες». Τη συγκεκριμένη κίνηση ευνοεί, σύμφωνα με τον ίδιο, η ύπαρξη Τραμπ στις ΗΠΑ. Η Αγία Σοφία αποτελεί το πρώτο σε επισκεψιμότητα αξιοθέατο στην Τουρκία, που αποφέρει πολλά έσοδα στον κρατικό προϋπολογισμό. Η μετατροπή της σε τζαμί, θέτει μία σειρά από ερωτήματα. «Αν και η ιστορικότητα και η “μνήμη” του χώρου παραμένουν ακέραιες, είναι σαφές ότι με την προσπάθεια κάλυψης των χριστιανικών συμβόλων και την προσθήκη ισλαμικών στοιχείων, το μνημείο αλλοιώνεται αισθητικά και υποβαθμίζεται ο μουσειακός του χαρακτήρας», επισημαίνει ο ίδιος. Ως τζαμί ενδέχεται να αποτελέσει πόλο έλξης των μουσουλμάνων επισκεπτών, ωστόσο άνευ αντιτίμου, όπως είθισται στους λατρευτικούς τους χώρους. Στο κτίριο της Αγίας Σοφίας, που –ειρωνεία της Ιστορίας– αποπερατώθηκε πριν καν γεννηθεί ο προφήτης Μωάμεθ, πραγματοποιούνται επίσης σε μόνιμη βάση εργασίες συντήρησης υπό την ομπρέλα της UNESCO και της Αμερικανικής Αρχαιολογικής Σχολής, «το ότι στέκεται είναι ένα θαύμα, αφού αντιμετωπίζει προβλήματα στατικότητας». Το ερώτημα, λοιπόν, είναι αν αυτά τα έργα θα συνεχιστούν και υπό την αιγίδα ποιου Οργανισμού. «Αν σταματήσουν, τίθεται θέμα ασφάλειας του κτιρίου».

Για τον Μηνά Βασιλειάδη, εκδότη της ομογενειακής εφημερίδας «Απογευματινή», ο Ερντογάν είναι «σαν να πατάει τη σκανδάλη σε ένα μονόσφαιρο όπλο». Μια τέτοια ριψοκίνδυνη κίνηση δείχνει «ότι έχεις κάνει τους υπολογισμούς σου και έχεις πεισθεί για την αποτελεσματικότητά της, όπως και ότι τα πράγματα δεν πάνε καλά στα άλλα πεδία». Οπως περιγράφει ο ίδιος, «επίκειται πολιτική ή οικονομική κατάρρευση, δεν μπορώ να προβλέψω ποια είναι πιο κοντά». Είναι ευρύτερα γνωστό ότι η τουρκική οικονομία κλυδωνίζεται. «Η χώρα δυσκολεύεται να δανειστεί από το εξωτερικό, σε συνάλλαγμα από τον τουρισμό δεν μπορούμε να ελπίζουμε φέτος, οι τράπεζες δίνουν χαμηλό επιτόκιο αποθαρρύνοντας τους καταθέτες, οι δε στρατιωτικές επιχειρήσεις κοστίζουν…» αναφέρει ενδεικτικά. «Η κρίση συνεχώς παρατείνεται με οικονομικές αλχημείες (π.χ. swaps) ή χάρη σε παρέμβαση άλλων χωρών, που δεν τους συμφέρει η οικονομική κατάρρευση της Τουρκίας». Επηρεάζονται οι Ρωμιοί από την αλλαγή της εικόνας της Τουρκίας στο εξωτερικό; «Βεβαίως, δεδομένου ότι είμαστε πολίτες αυτής της χώρας», απαντά. Αλλωστε, η ελληνική κοινότητα βαίνει… μειούμενη, παρά την πρόσκαιρη, όπως αποδείχθηκε, αναζωογόνηση που είχε σημειωθεί τα τελευταία χρόνια από Ελλαδίτες που είχαν μετακομίσει εκεί. «Δεν έχω στοιχεία, ωστόσο, μπορώ να σας πω ότι οι αναγγελίες κηδειών στην εφημερίδα μας υπερτερούν των βαπτίσεων».

ΙΩΑΝΝΑ ΦΩΤΙΑΔΗ – kathimerini.gr