Στην αναβάθμιση της πιστοληπτικής αξιολόγησης της Ελλάδας σε Ba3, με σταθερές προοπτικές, από B1 με σταθερές προοπτικές, προχώρησε ο οίκος αξιολόγησης Moody’s, σε μια κίνηση έκπληξη.

Όπως σημειώνει ο οίκος, οι βασικοί λόγοι που οδήγησαν στη σημερινή αναβάθμιση του αξιόχρεου της χώρας είναι οι εξής:

1. Οι συνεχιζόμενες μεταρρυθμίσεις υποστηρίζουν τη βιώσιμη βελτίωση της ισχύος των θεσμών και έχουν ήδη επιφέρει απτή πρόοδο σε τομείς όπως η φορολογική διοίκηση, η συμμόρφωση και η καταπολέμηση της διαφθοράς. Κατά την άποψη της Moody’s, ο κίνδυνος αναστροφής αυτών των σημαντικών αλλαγών είναι χαμηλός.

2. Οι αναπτυξιακές προοπτικές της χώρας τα επόμενα χρόνια είναι θετικές παρά τις αρνητικές βραχυπρόθεσμες επιπτώσεις λόγω της πανδημίας, ιδίως στον τομέα του τουρισμού. Σύμφωνα με τον οίκο, η οικονομία της Ελλάδας θα ωφεληθεί από τις συνεχείς προσπάθειες για βελτίωση του επενδυτικού κλίματος σε συνδυασμό με τις εισροές πολύ σημαντικών κεφαλαίων από την ΕΕ στο πλαίσιο του Ταμείου Ανάκαμψης. Οι ευνοϊκές προοπτικές ανάπτυξης, σε συνδυασμό με την επιστροφή σε μια συνετή δημοσιονομική θέση, θα οδηγήσουν σε σταδιακή αντιστροφή της τάσης του δημόσιου χρέους. Επιπλέον, σημειώνει ότι η Ελλάδα επωφελείται από την πολύ ευνοϊκή δομή του χρέους της.

Ο οίκος προσθέτει ότι οι σταθερές προοπτικές αντικατοπτρίζουν την άποψη της ότι θα χρειαστεί λίγος χρόνος έως ότου οι μεταρρυθμίσεις να αποδόσουν πλήρως και τα οφέλη τους να είναι ορατά. Επίσης, τονίζει ότι ο τραπεζικός τομέας -παρά την πρόοδο που σημείωσε το παρελθόν έτος- εξακολουθεί να απαιτεί ισχυρές δράσεις για τη βελτίωση της ποιότητας του ενεργητικού του, που παραμένει αδύναμη.

Ισχυρή η εφαρμογή των μεταρρυθμίσεων

Πιο αναλυτικά, ο οίκος σημειώνει ότι από την τελευταία αξιολόγηση τον Μάρτιο του 2019, το μομέντουμ για την εφαρμογή των διαρθρωτικών μεταρρυθμίσεων παρέμεινε ισχυρό, ενώ η χώρα συνεχίζει να σημειώνει πρόοδο ως προς τις δεσμεύσεις επί των μεταρρυθμίσεων που συμφωνήθηκαν μεταξύ της προηγούμενης κυβέρνησης και της Ευρωομάδας τον Ιούνιο του 2018. Πρόοδος που οφείλεται στις αλλαγές που πραγματοποιήθηκαν στο πλαίσιο του τρίτου προγράμματος προσαρμογής της Ελλάδας μεταξύ 2015 και 2018, το οποίο έδωσε σημαντική έμφαση στις θεσμικές μεταρρυθμίσεις και τις μεταρρυθμίσεις στον τρόπο διακυβέρνησης.

Προσθέτει ότι η πρόοδος σε επίπεδο θεσμών και διακυβέρνησης στην Ελλάδα είναι ορατές σε τομείς όπως η ανεξάρτητη διοίκηση εσόδων που έχει ως αποτέλεσμα υψηλότερα φορολογικά έσοδα και βελτιωμένη συμμόρφωση. Ειδικότερα, σημειώνει ότι η συνεχιζόμενη ψηφιοποίηση της δημόσιας διοίκησης και του συστήματος κοινωνικής ασφάλισης έχει θετικές επιπτώσεις στη φορολογική συμμόρφωση καθώς και στην αποτελεσματικότητα της δημόσιας διοίκησης και συμβάλλει στη βελτίωση του επιχειρηματικού περιβάλλοντος.

Ο οίκος επισημαίνει ότι η κυβέρνηση έχει πραγματοποιήσει σημαντικά βήματα προς μια πιο συστηματική προσέγγιση για την αντιμετώπιση του υψηλού επιπέδου των μη εξυπηρετούμενων ανοιγμάτων (NPEs) των τραπεζών μέσω του Προγράμματος Ηρακλής, καθώς και του νέου πλαισίου αφερεγγυότητας που αναμένεται να τεθεί σε ισχύ από τις αρχές του νέου έτους.

Παράλληλα, τονίζει ότι οι μεταρρυθμίσεις στο δικαστικό σύστημα συνεχίζονται, παράλληλα με περαιτέρω μέτρα που αποσκοπούν στην ευθυγράμμιση της ποιότητας και του επαγγελματισμού της δημόσιας διοίκησης με αυτά των άλλων ευρωπαϊκών χωρών. Συνολικά, αυτές οι μεταρρυθμίσεις βοήθησαν στην αντιμετώπιση των επιπτώσεων της οικονομικής κρίσης και της κρίσης χρέους της Ελλάδας την τελευταία δεκαετία.

Όπως σημειώνει, παρότι θα χρειαστεί δέσμευση για πολλά χρόνια ώστε να αποκομίσουμε τα πλήρη οφέλη των θεσμικών αλλαγών που βρίσκονται σε εξέλιξη για τη δημιουργία μιας σύγχρονης και αποτελεσματικής δημόσιας διοίκησης, αυτές οι βελτιώσεις αρχίζουν να αντικατοπτρίζονται στους δείκτες διακυβέρνησης. Η Ελλάδα έχει βελτιωθεί σε όλους τους Παγκόσμιους Δείκτες Διακυβέρνησης από το 2016, το πρώτο πλήρες έτος του τρίτου προγράμματος προσαρμογής. Τα αποτελέσματα των βασικών δεικτών απόδοσης της ανεξάρτητης φορολογικής διοίκησης (IAPR) δείχνουν μια σαφή ανοδική τάση στην είσπραξη των φόρων και στη συμμόρφωση των φορολογουμένων από το 2017. Η ευρύτερη χρήση των ηλεκτρονικών πληρωμών, παράλληλα με τα αυξημένα κίνητρα και τις συνεχιζόμενες βελτιώσεις στην απόδοση της φορολογικής διοίκησης, θα ενισχύσει περαιτέρω την πρόοδο στην είσπραξη φόρων.

Κατά την άποψη της Moody’s, ο κίνδυνος αναστροφής αυτών των μεταρρυθμίσεων τα επόμενα χρόνια είναι χαμηλός. Η σημερινή κυβέρνηση εκλέχθηκε έχοντας μια ατζέντα οικονομικών και φιλικών προς τις επιχειρήσεις μεταρρυθμίσεων και φαίνεται πιθανό να χρησιμοποιήσει την κοινοβουλευτική της πλειοψηφία για να προωθήσει αυτήν την ατζέντα.

Προσθέτει δε ότι η σημερινή αναβάθμιση αντικατοπτρίζει την άποψή της ότι μεσοπρόθεσμα οι κυβερνήσεις θα συνεχίσουν να επιδιώκουν τη συμμόρφωση με τους απαιτητικούς στόχους που έχουν συμφωνηθεί με την Ευρωομάδα, ενώ τα κίνητρα και για τις δύο πλευρές είναι αρκετά ισχυρά ώστε να αποφευχθούν οι αντιπαραθέσεις που παρατηρήθηκαν κατά τη διάρκεια της προηγούμενης δεκαετίας.

Ταμείο ανάκαμψης και βελτίωση του επενδυτικού κλίματος ενισχύουν τις προοπτικές της χώρας

Η Moody’s σημειώνει ότι, παρά τη σημαντική οικονομική συρρίκνωση που προκύπτει από το σοκ που προκαλεί η πανδημία του κορονοϊού, οι ισχυρότερες προοπτικές για επενδύσεις που έχει η χώρα θα υποστηρίξουν την ανάκαμψη και θα βελτιώσουν ουσιαστικά τις μεσοπρόθεσμες προοπτικές ανάπτυξης της Ελλάδας.

Όπως σημειώνει, η εκταμίευση κονδυλίων από την ΕΕ για τη στήριξη της ανάπτυξης, με την Ελλάδα να είναι ο μεγαλύτερος δικαιούχος σε σχέση με το ΑΕΠ, θα προσφέρει σημαντική υποστήριξη τόσο στην ανάπτυξη όσο και στις επενδύσεις.

Ενώ η Moody’s αναμένει ότι η οικονομία της Ελλάδας θα συρρικνωθεί κατά περίπου 9% το 2020, προβλέπει ισχυρή ανάκαμψη το 2021, προσθέτοντας επίσης ότι το πιο σημαντικό όσον αφορά το πιστωτικό προφίλ της Ελλάδας, είναι ότι η ανάπτυξη αναμένεται να φτάσει κατά μέσο όρο περίπου στο 3,5% μεσοπρόθεσμα.

Ο οίκος σημειώνει ότι η Ελλάδα θα λάβει 32 δισ. ευρώ (17% του ΑΕΠ του 2019) από το Ταμείο Ανάκαμψης της ΕΕ, από τα οποία το 60% θα είναι υπό τη μορφή επιχορηγήσεων. Τα κεφάλαια αυτά προσφέρουν σημαντικές δυνατότητες για την αποκατάσταση των χαμηλών επενδύσεων της Ελλάδας -έως τώρα οι χαμηλότερες στην ΕΕ και βασικός ανασταλτικός παράγοντας της ανάκαμψης πριν από την πανδημία- και για την αύξηση της δυνητικής ανάπτυξης.

Επιπλέον, ο οίκος σημειώνει ότι η Ελλάδα λαμβάνει επίσης σημαντικά κεφάλαια από άλλες πηγές, όπως τα Διαρθρωτικά Ταμεία της ΕΕ, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Ανασυγκρότησης και Ανάπτυξης και η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων, τα οποία θα υποστηρίξουν επίσης την αύξηση των επενδύσεων. Η δε ένταξη της Ελλάδας στο πρόγραμμα ποσοτικής χαλάρωσης της ΕΚΤ συμβάλλει στη διασφάλιση ευνοϊκών συνθηκών χρηματοδότησης όχι μόνο για την κυβέρνηση αλλά και για τις ελληνικές τράπεζες και για την οικονομία στο σύνολό της.

Σύμφωνα με τον οίκο, στο παρελθόν, η Ελλάδα κατά καιρούς απέτυχε να υλοποιήσει σχέδια δημόσιων επενδύσεων και οι ιδιωτικές επενδύσεις ήταν αδύναμες. Ωστόσο, έχουν γίνει σημαντικές μεταρρυθμίσεις στο πρόσφατο παρελθόν όπως το νέο πλαίσιο αδειοδότησης επενδύσεων, το οποίο μεταξύ άλλων μετριάζει σημαντικά τη γραφειοκρατία όσον αφορά τις νέες επενδύσεις, αλλά και η ανάπτυξη ψηφιακών εργαλείων. Τα πρώτα αποτελέσματα είναι ορατά: σύμφωνα με τις έρευνες Doing Business της Παγκόσμιας Τράπεζας, η έναρξη μιας επιχείρησης είναι πλέον πιο αποτελεσματική στην Ελλάδα από οπουδήποτε αλλού στην ΕΕ. Οι άμεσες ξένες επενδύσεις πέρυσι έφτασαν στο υψηλότερο επίπεδο τουλάχιστον από το 2002, εν μέρει λόγω αρκετών επιτυχημένων ιδιωτικοποιήσεων και πιο πρόσφατα στον τομέα των ακινήτων. Η πρόσφατη απόφαση της Microsoft Corporation να φτιάξει τρία κέντρα δεδομένων στην Ελλάδα αποτελεί ένδειξη ότι έχει βελτιωθεί η ελκυστικότητα της χώρας ως επενδυτικός προορισμός. Η κυβέρνηση βρίσκεται επίσης κοντά στην αναθεώρηση του νόμου περί δημοσίων συμβάσεων, ο οποίος θα είναι σημαντικός εάν η χώρα πρόκειται να κάνει πλήρη χρήση των διαθέσιμων πόρων ανάκαμψης της ΕΕ.

Το χρέος

Η Moody’s προβλέπει ότι ο δείκτης χρέους της Ελλάδας θα αυξηθεί σημαντικά φέτος, σε περίπου 200% του ΑΕΠ, προτού υποχωρήσει και πάλι από το επόμενο έτος χάρη και στην αναμενόμενη οικονομική ανάκαμψη. Ωστόσο, σημειώνει ότι ο λόγος του χρέους έχει λιγότερη σημασία σε σχέση με άλλες χώρες, δεδομένης της πολύ μεγάλης διάρκειας ωρίμανσης του χρέους και της σημαντικής και επαναλαμβανόμενης ελάφρυνσης χρέους παρείχαν οι πιστωτές της Ελλάδας.

Η ευχέρεια αποπληρωμής, όπως μετριέται από τους τόκους σε σχέση με τα κρατικά έσοδα είναι πολύ ισχυρότερη (6,1% προβλέπεται για το 2021) από τον μέσο όρο των χωρών που κατατάσσονται στην βαθμίδα Ba (10,9%) και αναμένεται να συνεχίσει να βελτιώνεται στηριζόμενη στις πολύ ευνοϊκές συνθήκες χρηματοδότησης.

Οι τράπεζες

Ο οίκος σημειώνει ότι ο τραπεζικός τομέας παραμένει πολύ αδύναμος, και χαρακτηρίζεται από χαμηλή ποιότητα ενεργητικού και μεγάλο μερίδιο χαμηλότερης ποιότητας κεφαλαίων υπό τη μορφή του αναβαλλόμενου φόρου. Τα μη εξυπηρετούμενα ανοίγματα παραμένουν πολύ υψηλά, στο 36,7% με βάση τα στοιχεία του Ιουνίου 2020, και είναι πιθανό να αυξηθούν δεδομένου του οικονομικού αντίκτυπου της υγειονομικής κρίσης.

Ωστόσο, επισημαίνει ακόμα και εδώ είναι εμφανείς οι βελτιώσεις. Τα NPEs μειώθηκαν κατά 15,7 δισ. ευρώ το δωδεκάμηνο έως τον Ιούνιο του 2020. Το πρόγραμμα “Ηρακλής” που λειτουργεί από τον Δεκέμβριο του 2019 είναι ένα σημαντικό βήμα για τον καθαρισμό των ισολογισμών των τραπεζών από μη εξυπηρετούμενα περιουσιακά στοιχεία.

Προσθέτει δε ότι η κυβέρνηση αναγνωρίζει ότι χρειάζονται περισσότερα να γίνουν και έχει δηλώσει ότι πιθανότατα θα προχωρήσει με τη συμπληρωματική πρόταση της Τράπεζας της Ελλάδος, η οποία θα καλύπτει μεγαλύτερο ποσό των μη εξυπηρετούμενων δανείων και θα στοχεύει επίσης στην αντιμετώπιση των μεγάλων ποσών αναβαλλόμενων φόρων στους ισολογισμούς των τραπεζών.

Γιατί το σταθερό outlook

Οι σταθερές προοπτικές αντικατοπτρίζουν την άποψη της Moody’s ότι, ενώ η αναστροφή των βελτιώσεων που παρατηρήθηκαν τα τελευταία χρόνια είναι απίθανη, θα χρειαστούν μερικά χρόνια για να αποδόσουν πλήρως και να γίνουν ορατά τα οφέλη των θεσμικών μεταρρυθμίσεων και της διακυβέρνησης.

Ο οίκος αξιολόγησης σημειώνει επίσης ότι η πανδημία προκάλεσε την καθυστέρηση ολοκλήρωσης ορισμένων μεταρρυθμίσεων. Η αναζωπύρωση της πανδημίας στην Ευρώπη, παρά τις ευνοϊκότερες επιδόσεις της Ελλάδας κατά τη διάρκεια του “πρώτου κύματος”, θα μπορούσε να δημιουργήσει περαιτέρω καθυστέρηση στα μέτρα που πρόκειται να εφαρμοστούν κατά τη διάρκεια του 2021.